Page 29 - Biyoloji 12 | 2.Ünite

2.4. HÜCRESEL SOLUNUM

EK BİLGİ
2.4.1. HÜCRESEL SOLUNUMUN ÖNEMİ
Glikoliz, canlı tüm hücrelerin
sitoplazmasında gerçekleşen
Hücreler, canlılığını devam ettirmek ve çoğalmak için enerjiye ihtiyaç metabolik bir olaydır. Glikoliz;
duyar. Fotosentezle üretilen organik besinler ve oksijen, solunum ola- oksijenli ve oksijensiz solunum ya
yında kullanılarak enerji elde edilir. Hücrelerde; glikoz, yağ asidi, gli- da fermantasyon yapan hücre-
serol, amino asit gibi moleküllerin yapısındaki kimyasal bağ enerjisi ile lerde sitoplazmada aynı şekilde
ATP sentezlenmesine hücresel solunum denir. gerçekleşir. Bu durum, glikolizi
kontrol eden genlerin ve glikolizde
Tek hücreli ve çok hücreli canlıların her bir hücresinde birçok yapım
kullanılan enzimlerin tüm canlılar-
ve yıkım tepkimeleri gerçekleşir. Canlıların beslenme yoluyla aldıkları da aynı yapıda olduğunu ve ortak
bileşiklerin kimyasal bağlarındaki enerjiyi açığa çıkarmaları ve çıkar- olarak bulunduğunu gösterir.
dıkları enerjiyle yeni bileşikler sentezledikleri tepkimelerin tümü meta-
bolizmadır.

Metabolik faaliyetlerin büyük bir bölümünde enerji harcanır. Bu enerji
hücresel solunumla üretilen ATP molekülünden karşılanır. ATP, dış or-
tamdan veya diğer hücrelerden alınamaz. Hücrelerin dolayısıyla can-
lıların varlığını sürdürmesi, hücresel solunumun kesintisiz bir şekilde
devam etmesine bağlıdır.
Hücresel solunum; oksijenli solunum, oksijensiz solunum ve ferman-
tasyon olmak üzere üç şekilde gerçekleşir. Oksijen ve enzimler yardı-
mıyla enerji verici organik molekülllerin H O ve CO ’ye kadar parçalan-
2 2
ması sırasında açığa çıkan enerji ile ATP sentezlenmesine oksijenli
solunum denir. Glikozun hücre sitoplazmasında oksijensiz olarak yı-
kılıp enerji elde edilmesine oksijensiz solunum denir. Fermantasyon
ise besinlerin yapı taşlarının oksijen kullanmadan kısmi olarak yıkılıp
ATP elde edilmesi olayıdır.

Oksijenli Solunum

Oksijenli solunumda besinlerin yapı taşları, enzimler ve oksijen saye-
sinde CO ve H O gibi inorganik maddelere parçalanır. Bu sırada fer-
2 2
mantasyona göre daha fazla ATP üretilir. Bu nedenle oksijenli solunum
yapan canlılarda metabolizma oldukça hızlıdır.
Oksijenli solunum, bazı prokaryot canlılar ve ökaryotlarda gerçekle-
şir. Oksijenli solunum, prokaryot canlılarda sitoplazmada başlayıp so-
lunuma yardımcı ETS elemanlarını taşıyan hücre zarı kıvrımlarında
tamamlanır. Ökaryot canlılarda ise oksijenli solunum, sitoplazmada
başlayıp mitokondride devam eden enzimsel tepkimelerle gerçekleşir.
EK BİLGİ
Mitokondrinin Yapısı Mitokondri, organik maddelerden
oksijenli solunumla ürettiği ATP’yi
Mitokondri, çift birim zarla çevrilidir ve mitokondrinin dıştaki zarı düz- kloroplast hariç enerjiye ihtiyacı
dür. İçteki zarı ise dar alanda geniş bir yüzey oluşturacak şekilde gi- olan diğer organellerle paylaşır.
rintili ve çıkıntılı bir yapıya sahiptir. Bu kıvrımlı zar yapısı, solunum
yüzeyini artırarak daha fazla enerji üretilmesini sağlar.

CANLILARDA 105
ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ