Page 6 - Coğrafya 11 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

OKUMA PARÇASI

YAĞMUR ORMANLARI VE BİYOÇEŞİTLİLİK
Dünyanın karasal yüz ölçümünün sadece %7’sini (toplam yüz ölçümünün %2’sini) kaplamasına rağmen
dünya üzerindeki canlı türlerinin yarısından fazlası yağmur ormanlarında yaşar. Yağmur ormanları tropik ve
ılıman bölge yağmur ormanları olmak üzere iki türdür.
Tropik ormanlar, 23,5° kuzey ve güney enlemleri arasında bulunan ve zengin bir biyoçeşitliliğe sahip eko-
sistemlerdir. Deniz seviyesinden itibaren 3000 metre yüksekliğe kadar görülebilen bu ormanlar, sıcaklığın
yüksek ve yıl boyunca neredeyse sabit kaldığı bölgelerde bulunur. Tropik yağmur ormanlarının ılıman yağ-
mur ormanlarından farkı, metrekare başına düşen yıllık yağış miktarının 1500 milimetreden fazla olmasıdır.
Ilıman bölge yağmur ormanları ise orta kuşakta bulunur ve bu ormanların görüldüğü alanlarda tropik
yağmur ormanlarına benzer şekilde yıllık yağış miktarı fazladır.
Yağış miktarı ve sıcaklığın fazla olması nedeniyle yağmur ormanlarında yıl boyunca nem oranı yüksektir.
Nem, bu alanlardaki sıcaklığın yıl boyunca hemen hemen sabit kalmasına yardımcı olur.
Dünya üzerindeki bitki türlerinin yaklaşık üçte ikisi yağmur ormanlarında bulunur. Günlük hayatta kul-
landığımız birçok ürünün (örneğin kakao, kahve, orkide ve kauçuk) kaynağı yağmur ormanlarıdır. Hatta yağ-
mur ormanlarında yetişen bazı bitkilerden elde edilen kimyasal maddeler ilaç üretiminde kullanılmaktadır.
(www.bilimgenc.tubitak.gov.tr)

Biyoçeşitliliğin Yeryüzüne Dağılışını Etkileyen Faktörler

İklim, bitki örtüsü, yeryüzü şekilleri ve su kaynakları gibi coğrafi özelliklerin dünyanın her yerinde aynı
olmaması, bitki ve hayvan türlerinin yeryüzüne dağılışında farklılığa neden olmuştur. Canlıların bazıları ka-
rada, bazıları suda, bazıları da hem karada hem suda yaşamaktadır. Eko sistemi oluşturan cansız ortamlar ile
canlıları oluşturan bitki, hayvan ve insanlar arasında sürekli bir etkileşim vardır. Canlılarla cansız varlıklar
arasındaki ilişki, canlıların yeryüzüne dağılışını ve yaşam şekillerini et kilemektedir. Yeryüzünde biyoçeşitlili-
ğin oluşup zaman içerisinde değişmesi, çeşitli faktörlerin etkisine bağlı olarak gerçekleşmektedir (Şema 1.1).

Biyoçeşitliliği Etkileyen Faktörler

Fiziki (Doğal) Faktörler Paleocoğrafya Faktörleri Biyolojik Faktörler

• İklim (ışık, sıcaklık, rüzgârlar, • Kıtaların kayması • İnsan faaliyetleri
nem ve yağış) • İklim değişikliği • Diğer canlılar
• Yeryüzü şekilleri (yükselti, dağla-
rın uzanışı ve bakı)
• Sular
• Toprak yapısı

Şema 1.1: Biyoçeşitliliği etkileyen faktörler

16