Page 9 - Coğrafya 11 | 1.Ünite

EKOSİSTEMLERİN ÖZELLİKLERİ VE İŞLEYİŞİ 11. Sınıf

DERS DIŞI UYGULAMA

Çevrenizde doğa ile ilgili çalışmalar yapan bir kuruma giderek biyoçeşitliliğin korunmasına yönelik yü-
rütülen faaliyetler hakkında bilgi toplayınız. Okulunuzda bulunan öğretmen ve diğer öğrencileri bilinçlen-
dirmek amacıyla yaptığınız çalışmaları görsellerle destekleyerek okul panosunda sergileyiniz.

Paleocoğrafya Faktörleri
Canlıların yeryüzüne dağılışında bugünkü çevre şartlarının yanı sıra kıtaların hareketleri ve özellikle son
jeolojik zamanda gerçekleşen iklim değişiklikleri etkili olmuştur.
Kıtaların kayması sonucu, jeolojik zamanlarda meydana gelen yer kabuğu hareketlerine bağlı olarak
kıta ve denizlerin da ğılışında önemli değişiklikler meydana gelmiştir. I. Jeolojik Zaman’da Pangea adı verilen
tek bir kıta ve bu kıtayı çevre leyen büyük bir okyanus bulunmaktaydı. Bu kıta, magmadaki konveksiyonel
hareketlerin etkisiyle zaman içerisinde parçalanarak çok sayıda kıtaya bölünmüştür (Görsel 1.9). Kıtaların
birbirinden ayrılması, yeryüzündeki bitki ve hayvanların bulunduğu sahaların da birbirinden uzaklaşması-
nı beraberinde getirmiştir. Kıtalarda görülen bu uzaklaşma, farklı canlı türlerinin ortaya çıkmasına neden
olmuştur. Kıtaların ayrılması kadar birleşmesi de canlıların dağılışını etkilemektedir. Örneğin Hint Levhası
Afrika Levhası'ndan koparak kuzeye hareket etmiş ve bu kara parçasındaki canlılar Avrasya Levhası'ndaki
canlılarla etkileşime geçmiştir.

Lavrasya
Pangea Panthalassa Gondvana Tetis Denizi

Okyanusu

a b c

250 milyon yıl önce 200 milyon yıl önce Günümüzdeki görünüm
Görsel 1.9: a), b) ve c) Kıtaların hareketleri

İklim değişikliği, canlıların dağılışını doğrudan etkileyen bir faktördür. Değişen iklim koşulları bazı can-
lıların yeni yaşam alanı bulmak için göç etmelerine, bazılarının yayılış alanları nın daralmasına, bazılarının da
nesillerinin tükenmesine neden olmuştur. Son jeolojik zamanda görülen buzullaşma sonucu canlıların çoğu
sıcak bölgelere doğru göç etmiştir. Ayrıca buzullaşma sonucu deniz seviyesi alçalır ken karalar genişlemiş,
buzulların erimesiyle de deniz seviyesi yükselirken karalar daralmıştır. Deniz seviyesinde meydana gelen bu
değişimler, kara ve denizlerde yaşayan bitki ve hayvanların geçiş alanındaki sahaların kapanma sına veya açıl-
masına neden olmuştur. Örneğin son jeolojik zamanda buzullaşmanın etkisiyle Bering Boğazı, Alaska ile Sibir-
ya'yı birbirine bağ lamış ve bura-
dan canlı geçişleri gerçekleşmiştir
(Harita 1.1). Buzul Çağı sonrasında
sıcaklığın art masıyla canlılar, ya-
şadıkları yer lerden iklimin daha
uygun olduğu alanlara göç etmiş-
tir. Günümüzde ise küresel ısınma
ve iklim deği şikliği sonucu bazı Buzul
alanları
canlı türlerinin ortadan kalkabi-
leceğini veya ya şamları açısından
elverişli koşulların bulunduğu sa- 0 2500 km
halara göç edebi leceğini söylemek
mümkündür. Harita 1.1: Würm Buzul Devri'nde (18 bin yıl önce) kıtalar üzerindeki buzul alanları

19