Page 9 - Coğrafya 9 | 4.Ünite

İlk insanın yeryüzüne ayak basmasından itibaren insanlar doğal ortam üzerinde etkili olmaya ve onu değiştir-
meye başlamıştır. Geçmişten günümüze bilimsel ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak insanların doğal çevreyi
kullanma biçimleri de büyük oranda değişmiştir. Bir taraftan insanların doğal çevre üzerindeki etkileri artarken
diğer taraftan bu etkinin oluşturduğu riskler de artmıştır. Kimi zaman bu riskler doğal çevre üzerinde telafisi nere-
deyse imkânsız olan felaketlere dönüşebilmektedir.
Günümüzden yaklaşık 10.000 yıl önce gerçekleşen Tarım Devrimi ile birlikte insanların doğal ortam üzerinde-
ki etkileri geçmişe nazaran büyük oranda artmıştır. Tarımı keşfeden insan bir taraftan da hayvanları evcilleştirerek
zamanla şehirler inşa etmiştir. Şehirleşme ile birlikte insanın doğaya olan müdahalesi daha da artmıştır.
XVIII. yüzyılda başlayan Sanayi Devrimi, insanların doğal ortamı değiştirmelerinde Tarım Devrimi’nden son-
ra ikinci dönüm noktası olmuştur (Görsel 4.10). Sanayi Devrimi, insan hayatının ve yaşam biçimlerinin her ala-
nında büyük değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Özellikle Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkardığı kitlesel üretim
ile birlikte insanların doğal kaynaklardan yararlanma ve kullanma şekilleri değişmiştir. Artan dünya nüfusuyla
birlikte ormanlar, akarsular, göller, maden-
ler gibi doğal kaynaklar eskisine nazaran çok
daha büyük ölçüde kullanılmaya başlanmıştır.
Kaynakların bu şekilde daha hızlı ve daha fazla
kullanımı doğal sistemler üzerinde büyük de-
ğişimlere neden olmuştur. Sanayi Devrimi ile
başlayan bu süreç son 200 yıldır hızlı bir şekilde
devam etmektedir. Günümüzde dünyanın farklı
yerlerinde insanların doğal ortam üzerinde se-
bep oldukları olumsuz etkileri ve riskleri gör-
mek mümkündür.

Görsel 4.10: Sanayi Devrimi insanların doğal ortamı değiştirmelerin- Zaman içerisinde dünya nüfusunun artması
de önemli bir dönüm noktasıdır. ve insanların ihtiyaçlarının çeşitlenmesine bağlı
olarak doğal ortam üzerinde gerçekleştirilen değişimler giderek artmıştır. İnsanlar doğal sistemleri oluşturan litos-
fer, hidrosfer, atmosfer ve biyosfer üzerinde giderek daha fazla değişime neden olmaktadır. Ancak bu değişimlerin
sebep olduğu olumsuz etkiler doğal sistemlerin işleyişi üzerinde büyük riskleri de beraberinde getirmektedir.

Bİlgi Kutusu

İnsanların doğal çevreye olan ilk müdahalelerinden birisi Paleolitik Devir’de ateş yoluyla olmuştur. Ateş
insanlar tarafından orman açmak, otlakları ıslah etmek, av hayvanlarını kendine çekmek, haşereleri ve si-
nekleri yok etmek, yemek pişirmek, ışık sağlamak, duman işaretleriyle haberleşmek, çanak-çömlek yapmak,
maden cevherlerini eritmek gibi sayısız amaçlarla kullanılmıştır.

ATMOSFER VE İNSAN ETKİSİ

İnsanların atmosfer üzerindeki et-
kileri Sanayi Devrimi ile giderek art-
mıştır. Doğal sistemler için yaşamsal
öneme sahip olan atmosfer, hızlı nüfus
artışı, kentleşme ve sanayileşme sonu-
cunda kirlenmektedir (Görsel 4.11).
Hava kirliliği; atmosferde toz, duman,
gaz, su buharı şeklindeki kirleticilerin,
insan ve diğer canlılara zarar verecek
düzeye erişmesi şeklinde gerçekleşir.

Görsel 4.11: Atmosfer; hızlı nüfus artışı, kentleşme ve sanayileşme nedeniyle
kirlenmektedir (Şangay-Çin).

ÇEVRE VE TOPLUM 201