Page 4 - Coğrafya 9 | 2.Ünite

2. ÜNİTE || BEŞERİ SİSTEMLER

A) YERLEŞMELERİN YER SEÇİMİ VE GELİŞİMİ

Konuya Başlarken
İnsanlar; beslenme ihtiyaçlarını karşılayabileceği, ekonomik faaliyetlerini yapabileceği bir yer-
leşme alanına ihtiyaç duymuştur. Bu ihtiyaç doğrultusunda uygun yerler aramış ve bazı alanlara
yerleşip buraları yurt edinmiştir. Yerleşim yeri seçiminde ve yerleşmelerin gelişiminde doğal ve
beşerî birtakım faktörler etkili olmuştur.
1. İnsanlar hangi özelliklere sahip alanları yerleşme için daha çok tercih etmiştir?
2. Küçük bir yerleşim alanının giderek büyümesinde hangi faktörler etkilidir?

Yerleşme; insanların barındıkları, ekonomik ve sosyal faaliyet-
lerini sürdürdükleri yerleri ifade eder. İnsanlar, tarih boyunca sür-
dürdükleri faaliyetlere ve doğal çevreye bağlı çeşitli yerleşmeler
kurmuştur. Bu yerleşmeler de zaman içindeki gelişmelere bağlı
olarak değişime uğramıştır.
Temel ihtiyaçlarını doğadan karşılayan ilk insanlar, iklimin olum-
suz etkilerinden ve doğadaki tehlikelerden korunmak için barınağa
ihtiyaç duymuştur. İlk zamanlarda doğada avcılık ve
toplayıcılık yaparak göçebe bir yaşam süren insanlar;
barınma ihtiyaçlarını karşılamak için kaya oyukları,
ağaç kovukları ve mağaraları kullanmıştır (Görsel 2.1).
Bu dönemde su ve yiyecek kaynaklarının, av hayvan-
larının fazla olduğu alanlar; yerleşim alanı olarak daha
fazla tercih edilmiştir.
İnsanlar zaman içinde avcılık ve toplayıcılıktan
tarım ve hayvancılık faaliyetine geçiş yapmıştır. Bu
gelişme, insanların göçebe bir yaşamdan yerleşik bir
Görsel 2.1: Mağara yerleşim alanı (Kırım) yaşama geçmesine neden olmuştur.

Yerleşik hayata geçilmesiyle birlikte insanlar yaşamlarını sür-
dürdükleri alanlardaki taş, toprak, bitki ve ağaçları kullanarak
barınak yapmıştır. Bu dönemde; iklim şartlarının elverişli olduğu
verimli tarım alanlarına sahip akarsu kenarlarında ilk yerleşim
alanları ve küçük köyler kurulmuştur.
İnsanların ilk dönemlerdeki yerleşim alanı seçimlerinde yerleş-
me alanına ait bazı özellikler etkili olmuştur. Bu özellikler şunlardır:
• Su kaynaklarının varlığı
• Korunaklı olması
• Barınak ve alet yapımı için kullanılacak malzemenin bulunması
• Av hayvanlarının varlığı
• Tohum ve meyve bolluğu
• İklim şartlarının elverişli olması
• Verimli tarım arazisinin bulunması
Zaman ilerledikçe bakır, tunç (bakır ve kalay karışımı) ve demir
madenleri insanlar tarafından işlenmeye başlanmıştır. Bu madenlerin
çıkarıldığı alanlar ve madenleri eritmede kullanılan odunun bol
olduğu ağaçlık alanların çevresi, yerleşim alanı olarak seçilmiştir.
Demirden sabanın yapılması, tarım yapılan alanları ve tarımsal
üretimi artırmıştır. Yapılan tarım faaliyetleriyle birlikte beslenme
kaynaklarının artması, nüfusun hızla artmasını ve köylerin büyü-

148
ı ı| |ı ı