Page 7 - Coğrafya 9 | 2.Ünite

2. ÜNİTE || BEŞERİ SİSTEMLER

Yer şekilleri: Yükseltinin fazla olduğu dağlık ve engebeli alan-
lar, genellikle yerleşmeyi sınırlandırıcı etkide bulunur. Bu alanlar-
da, tarım başta olmak üzere ekonomik faaliyetlerin sürdürülmesi
için alan dardır ve bu alanlara ulaşım zordur. Himalayalar, Alpler,
Kayalık Dağları ve And Dağları gibi dünyanın yüksek ve engebe-
li alanlarında yerleşmeler sınırlıdır. Engebenin az olduğu düzlük
alanlar, ekonomik faaliyetlere daha uygun olduğundan buralarda
yerleşmeler fazladır. Ayrıca dağların uzanışı ve bakı durumu da
yerleşmeyi etkileyen unsurlardandır.
Toprak Yapısı: Tarım ve hayvancılık faaliyetlerine uygun olan
verimli toprakların bulunduğu alanlar, tarih boyunca yerleşme ala-
nı olarak tercih edilmiştir. Bu yüzden iklim şartlarının elverişli ol-
duğu verimli topakların bulunduğu alanlarda yerleşmeler fazladır
(Görsel 2.3). Tarıma uygun olmayan tuzlu, çorak topraklar ve ba-
taklık alanlar ise yerleşmeyi sınırlandırır. Bu özellikteki alanlarda
yerleşmeler genellikle seyrektir.

Görsel 2.3: Verimli tarım toprakları çevresinde yerleşme (Sırbistan)

Kara ve Denizlerin Dağılışı: Yeryüzünün yaklaşık dörtte üçü su-
larla kaplıdır. Denizler ve okyanuslar yerleşmeyi sınırlandıran önemli
faktörlerdendir. Karaların kapladığı alan Güney Yarım Küre’ye göre
Kuzey Yarım Küre’de daha fazladır. Bu nedenle yeryüzündeki yerleş-
melerin büyük kısmı Kuzey Yarım Küre’de bulunmaktadır.
Bitki Örtüsü: Bitki örtüsünün çok gür olduğu ormanlık alanlar
yerleşme için elverişli değildir. Gür orman alanlarının ekonomik
faaliyetleri ve ulaşımı olumsuz etkilemesi yerleşmeyi sınırlandırır.
Tropikal kuşaktaki gür yağmur ormanları (Amazon ve Kongo hav-
zaları) bölgesinde yerleşmeler seyrektir (Görsel 2.4).

Görsel 2.4: Yerleşmeyi sınırlayan orman alanı (Ekvator)

151
ı ı| |ı ı