Page 25 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 2. Ünite

Canlılarda Enerji 2.
Dönüşümleri
Ünite

4. HÜCRESEL SOLUNUM

Solunum, canlıların ortak özelliklerindendir. Nefes alıp vermek ile hücresel solunum birbirinden farklıdır. Oksije-
nin vücudumuza girmesi, nefes alma yoluyla olur. Nefes verirken hücresel solunumda oluşan karbondioksit, canlının
vücudundan dışarı atılır. Hücresel solunumda ise hücre içinde bir dizi kimyasal reaksiyonla enerji elde edilir.

4.1. Hücresel Solunum
Hücrede metabolik faaliyetlerin gerçekleşebilmesi için ihtiyaç duyulan enerji, besinlerle alınan organik maddelerin
hücre içinde solunum olayı ile parçalanmasıyla oluşur. Organik maddeler, hücre içinde parçalandığında ATP enerjisi
elde edilir. Oluşan bu ATP enerjisi de hücrelerde gerçekleşen metabolik olaylarda kullanılır. Canlının yaşamını devam
ettirebilmesi için organik maddeleri parçalayarak enerji elde etmesi olayına hücresel solunum denir. Hücresel solu-
num olayı gerçekleşmeseydi canlıların kullanabileceği enerji olan ATP sentezlenemezdi. Bu sebeple bütün canlılarda
hücresel solunum olayı görülür. Bazı canlılarda oksijenli solunum, bazılarında ise oksijensiz solunum veya ferman-
tasyon görülür.
Oksijenli solunum (aerobik solunum); oksijenin varlığında organik maddenin karbondioksit ve su moleküllerine
kadar parçalanmasıyla ATP elde edilmesi olayıdır. Oksijensiz solunum ise oksijenin yokluğunda organik maddenin
küçük moleküllere parçalanmasıyla ATP elde edilmesi olayıdır.

4.1.1. Oksijenli Solunum
Hücresel solunumda organik besinlerin oksijen varlığında karbondioksit ve suya kadar parçalanması-
na oksijenli solunum denir. Oksijenli solunumda üretilen ATP, canlılık faaliyetlerinde kullanılır. Oksijen-
li solunum, bazı bakterilerde ve mitokondri organeline sahip tüm ökaryot canlılarda gerçekleşir. Oksijenli
solunum prokaryotlarda sitoplazmada, hücre zarına yakın zar kıvrımlarında gerçekleşir. Ökaryotlarda ise
sitoplazmada başlayıp mitokondride devam eder ve tamamlanır.

Mitokondrinin Yapısı
Mitokondri, çift katlı zar sistemine sahip bir organeldir. Dış zar düz, iç zar kıvrımlı yapıya sahiptir. Krista denilen
bu kıvrımlar, iç zarın yüzey alanını genişletir ve solunumdaki enerji verimini artırır. İç ve dış zarlar arasında kalan
bölgeye zarlar arası boşluk, iç zarın çevrelediği sıvı ortama da matriks denir. Matrikste solunumda görevli olan en-
zimler, ribozomlar, RNA, organik maddeler, inorganik maddeler ve mitokondri DNA’sı bulunur. ATP sentezlenmesini
sağlayan ATP sentaz enzimi ve ETS elemanları ise iç zarın kıvrımlarında yer alır (Görsel 2.21).
Mitokondriler çekirdek kontrolünde kendini eşeleyebilir. Enerjiye ihtiyaç duyulan durumlarda mitokondri sayısı
artar. Mitokondrilerin hücredeki sayısı, metabolik aktiviteye göre değişir. Örneğin kas hücreleri diğer hücrelere göre
daha fazla mitokondri içerir.

Matriks ATP
Ribozom sentaz
DNA RNA
İç zar

Zarlar arası
boşluk
Dış zar

Krista

Görsel 2.21: Mitokondrinin yapısı

87