Page 21 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 2. Ünite

Canlılarda Enerji 2.
Dönüşümleri
Ünite

3. KEMOSENTEZ

Canlılar metabolik olaylarını gerçekleştirebil-
mek amacıyla enerji üretir. Fotosentezde enerji
kaynağı olarak ışık, kemosentezde ise enerji kay-
nağı olarak inorganik maddelerin oksidasyonu so-
nucunda açığa çıkan kimyasal enerji kullanılır. Açı-
ğa çıkan bu enerji ile CO özümlemesi yapılarak
2
besin elde edilir. Bu olaya kemosentez denir. Ke-
mosentez olayı sadece prokaryotların bir kısmında
görülür. Bazı bakteriler ve bazı arkeler kemosentez
yapabilmektedir. Metan, hidrojen, demir, kükürt,
nitrit ve nitrat bakterileri kemosentetik canlılardır.
İnorganik maddeler oksijen ile tepkime vererek
başka inorganik maddelere dönüşür. Bu olaya ok-
sidasyon denir (Görsel 2.19). Oksidasyon sonucu Görsel 2.19: Demirin oksitlenmesi
bir miktar enerji açığa çıkar. Bu enerji ile ATP sen-
tezlenir

İnorganik kimyasal madde + O başka bir inorganik madde + enerji
2

Kemosentez yapan canlılar bu enerjiyi sitoplazmalarında enzimatik tepkimelerle su ve karbondioksitten besin elde
etmede kullanır.

CO + H O + enerji (ATP) besin + O 2
2
2
Su ve karbondioksit; ışıktan elde edilen enerji kullanılarak fotosentezde glikoza çevrilir. Kemosen-
tezde ise su ve karbondioksit yine ham madde olarak kullanılır ancak gerekli olan enerji kimyasal tep-
kimelerden elde edilir. Birçok kemosentetik canlı, fotosentezdeki ışıktan bağımsız tepkimeler ile aynı
tepkimeleri gerçekleştirir.
Fotosentezde açığa çıkan oksijen atmosfere verilirken kemosentezde açığa çıkan oksijen atmosfere verilmez. Aynı
canlıda, kendisi için gerekli olan tepkimelerde kullanılır. Dolayısıyla kemosentez olayı atmosfer için oksijen kaynağı
değildir. Fotosentezin son aşamasından elde edilen ürün; glikoz, amino asit, vitamin vb. organik maddelerin üretilme-
sinde kullanılır. Aynı olay kemosentez için de geçerlidir.
Kemosentetik canlıların madde döngülerinde önemli rolleri bulunur. Örneğin nitrit ve nitrat bakterileri azot dön-
güsünün gerçekleşmesini sağlar. Çürükçüllerden gelen amonyak, nitrit bakterileri ile nitrite, nitrit ise nitrat bakterileri
ile nitrata çevrilir. Asıl amacı besin üretmek olan bu bakteriler, azotun bitkiler tarafından kullanılabilir hâle (nitrat)
gelmesini de sağlamış olur.

Nitrit bakterisi
2NH + 3O 2 2HNO + 2 H O + enerji
3
2
2
6 CO + 6 H O + enerji (ATP) C H O + 6 O 2
2
2
6
12
6
Nitrat bakterisi
2HNO + O 2 HNO + enerji
2 2 3
6 CO + 6 H O + enerji (ATP) C H O + 6 O 2
6
2
2
6
12
83