Page 9 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 2. Ünite

Canlılarda Enerji 2.
Dönüşümleri
Ünite

ARAŞTIRINIZ

Karada yaşayan fotosentetik canlıların yok olması durumunda bile atmosferdeki oksijenin varlığının devam etme-
si mümkündür. Bunun sebeplerini araştırınız.

Kloroplast
Fotosentez ökaryotlarda kloroplastlarda gerçekleşir. Kloroplast; bazı protistlerde, bitkilerin yeşil yapraklarında,
olgunlaşmamış meyvelerinde, genç dallarında, bazı köklerde ve çiçek kısımlarında bulunur. Kloroplast organeli, çift
zarlı bir yapıya sahiptir. Kloroplastların iç kısmı bir zar ağı ile örülmüştür. Bu yapı; tilakoitler denilen ince, yassı ve
tabak benzeri keseciklerden oluşur. Tilakoitlerin üzerinde ışığın emilimini sağlayan pigmentler yer alır. Tilakoitlerin
sütunlar hâlinde üst üste dizilmesi ile de granum denilen yapılar oluşur. Granumlar ara lameller ile birbirlerine bağ-
lıdır. Granumların meydana getirdiği bütün yapıya grana denir. Tilakoitler, stroma denilen yapışkan bir sıvı içerisine
gömülmüştür. Bu sıvının içinde ışıktan bağımsız reaksiyonlarda görev alan enzimler ile kloroplastın kendine ait DNA,
RNA, ribozom, amino asitler, bazı proteinler, lipit ve nişasta bulunur (Görsel 2.7). Kloroplast, kendisine ait DNA’sı
olduğundan belli bir büyüklüğe geldiğinde veya ihtiyaç duyulduğunda hücre çekirdeği kontrolünde kendini eşleyerek
çoğalabilir. Kloroplast içerisinde gerçekleşen tepkimelerde görevli enzimlerin üretimini stroma içindeki ribozomlar
yapar. Kloroplastlarda üretilen ATP’ler, fotosentez tepkimelerinde kullanılır. Tilakoitler ve stroma, fotosentez olayının
farklı evrelerinin meydana geldiği yerlerdir. Tilakoitlerde güneş enerjisi kimyasal enerjiye dönüştürülür. Stromada ise
güneşten alınan bu enerji, karbondioksidi basit şekere indirgemek için kullanılır.

Dış zar Halkasal DNA
İç zar Stroma

Ribozom
Grana
Tilakoit
Granum
Nişasta
Ara lamel

Görsel 2.7: Kloroplastın yapısı

Işık Enerjisi
Işık enerjisi dalgalar hâlinde yayılan bir elektromanyetik enerji biçimidir. Dalgalar hâlinde yayılan
ışığın oluşturduğu iki ardışık tepe noktası arasındaki mesafeye ışığın dalga boyu denir. Işığın dalga
boylarına göre sıralanmasıyla elektromanyetik spektrum elde edilir. Elektromanyetik spektrumda
yer alan ışığın yaklaşık 380 nm ile 750 nm arasındaki dalga boyları insan gözüyle görülebildiğinden
görünür ışık olarak isimlendirilir.
Tüm renklerin karışımı olan beyaz ışık; prizmadan geçirildiğinde mor, mavi, yeşil, sarı, turuncu ve kırmızı renkli
ışık bantları oluşturur. Görünür ışık spektrumunda dalga boyu en uzun olan kırmızı ışık, en kısa olan ise mor ışıktır.
Enerji miktarı, ışığın dalga boyu ile ters orantılıdır. Dalga boyu uzun olan ışığın enerjisi düşük, dalga boyu kısa olan
ışığın enerjisi yüksektir. Bitkiler, fotosentez yaparken spektrumdaki görünür ışığı kullanır. Görünmeyen ışık ise kloro-
fil tarafından tutulmaz ve fotosentezde kullanılmaz. Görünür ışığı emen maddelere pigment denir. Farklı pigmentler,
farklı dalga boyundaki ışığı soğurur, soğurulmayan ışınları ise geçirir ya da yansıtır. Bitkilerde klorofil dışında başka
pigmentler de bulunur. Bu pigmentlere turuncu renkli karoten, sarı renkli ksantofil, kırmızı renkli likopin örnek ve-
rilebilir. Karotenoitler, çiçek ve meyvelere renklerini verir. Ayrıca klorofilin soğuramadığı farklı dalga boylarındaki

71