Page 13 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 3.Ünite

Araştıralım-Paylaşalım

Obezite hastalarının, aşırı zayıf kişilerin (anoreksiya ve blumia hastaları gibi), kalp damar has-
talarının, diyabetlilerin ve metabolik hastalıklara sahip kişilerin bağırsak bakteri florasının sağlıklı in-
sanlardan farklı olduğu tespit edilmiştir. Bu durumun sebeplerini; bilimsel makalelerden, bilim ve teknik
dergilerinden araştırıp sınıf içinde arkadaşlarınızla tartışınız.

Arkeler Âlemi

Arkeler, prokaryotik hücre yapısına sahip tek hücreli canlıdır. Bu yönüyle bakterilere çok benzer. Yakın
zamana kadar bakterilerle aynı kategoride incelenmiştir. Daha sonraki yıllarda arkelerin hücresel yapısı, yaşama
ortamı, metabolik ve filogenetik özellikler bakımından bakterilerden farklı olduğu anlaşılmış ve ayrı bir âlem
olarak sınıflandırılmıştır. Arkelerin hücre duvarı bakterilerden farklı olarak pseudopeptidoglikan yapıdadır. Ba-
zılarının kalıtım materyallerinin yapısında histon proteinleri bulunur. Arkeler diğer canlıların yaşayamadığı uç
(ekstrem) koşullarda yaşayabilen ve bu koşullarda yaşamasına olanak sağlayan yapısal ve moleküler özellikle-
re sahip prokaryotlardır. Bu mikrorganizmaların enzimlerinin olumsuz koşullara dayanıklı olması endüstriyel
açıdan onları önemli hâle getirmiştir. Çünkü kimyasal işlemler, yüksek basınç ve yüksek sıcaklık gibi olumsuz
koşullardan etkilenmez.
Arkeler âleminde yer alan türler; yaşadıkları ortamın ekstrem koşullarına göre metanojenler, psikrofiller,
termofiller, halofiller, asidofiller ve alkalifiller olmak üzere altı grupta incelenmektedir.
Metanojenler, metabolik faaliyetleri sırasında metan gazı (CH ) oluşturdukları için bu şekilde adlandırıl-
4
mıştır. Oksijensiz ortamlarda yaşayan metanojenler; çiftliklerdeki hayvan gübrelerinde, çöplüklerde, bataklıklar-
da, otçul hayvanların sindirim sisteminde, kirlenmiş sularda ve okyanusların dip kısımlarında yaşar. Metan gazı
oluşturmaları arkelerin endüstriyel açıdan önemli canlılar hâline gelmesine yol açmıştır. Bu nedenle günümüzde
biyogaz üreten tesislerde arkelerden faydalanılmaktadır.
Psikrofiller, diğer canlı türlerinin yaşama imkânı bulamadığı çok soğuk ortamlarda yaşar. Genetik özel-
likleri sayesinde -20 °C’den daha düşük sıcaklıklarda yaşayabilir. Soğuk seven arkeler de denir. Psikrofillerin
enzimleri; peynirin olgunlaştırılmasında, süt ve deterjan endüstrisinde kullanılmaktadır.
Termofiller, aşırı sıcak ortamları seven arkelerdir. Ter-
mofiller; jeotermal kaynaklarda, yanardağ bacalarında, deniz-
lerin dip kısımlarındaki termal alanlarda ve 121 °C’ye kadar
olan yüksek sıcaklıklarda yaşayabilir (Görsel 3.15). Termo-
filllerin enzimleri; tatlandırıcılar için glikoz ve fruktoz üreti-
minde, kâğıt beyazlatmada, deterjan sanayisinde ve genetik
mühendisliğinde kullanılır.
Halofiller, aşırı tuzlu ortamda yaşayabilen arkelerdir.
Tuz Gölü gibi yüksek tuzluluk oranına sahip ortamlarda ya-
şayabilirler. Günümüzde halofil arkelerin tuzluluğa dayanıklı
olmasını sağlayan genlerinin yüksek yapılı bitkilere aktarı-
larak bunların da tuza dayanıklı hâle getirilmesi konusunda
araştırmalar yapılmaktadır. Böylece tuzlu topraklarda yetiş-
tirilen ekonomik bitkilerden yüksek verim alınması amaçlan- Görsel 3.15: Termofillerin yaşama alanı
maktadır.
Asidofiller, kuvvetli asitik (pH < 3) ortamda canlılık faaliyetlerini sürdürebilen arkelerdir. Bu arkelerin
enzimleri, kömürün yanması sonucu açığa çıkan kükürtlü bileşikleri azaltmak için kullanılır.
Alkalifiller, kuvvetli bazik ortamlarda (pH > 8) yaşayabilir. Alkalifillerin enzimleri deterjan endüstrisinde
kullanılır.

Protista Âlemi

Protista âlemi; ökaryot hücre yapısına sahip olan, tek hücreli ve çok hücreli canlılardan oluşan bir âlemdir.
Bu âlemde yer alan canlılar, genellikle sularda ve nemli bölgelerde yaşamını sürdürür. Serbest ve parazit yaşayan
türleri vardır. Eşeyli veya eşeysiz olarak çoğalırlar. Bazı protistalarda hareketi sağlayan ve beslenmeye yardımcı
olan sil, kamçı ve yalancı ayak gibi yapılar vardır. Protista âlemi; kamçılılar, kök ayaklılar, silliler (kirpikliler),
sporlular, algler ve cıvık mantarlardan oluşur.
127