Page 6 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 3.Ünite

Canlı Çeşitliliğinin Azalması

Paleontoloji biliminin (fosil bilimi) yaptığı araştırmalar, yerkürede hayatın başladığı zamandan günümüze
kadar birçok canlı neslinin tükendiğini göstermiştir. Nesli tükenmiş tür sayısının yaklaşık yüz milyon civarında
olduğu tahmin edilmektedir. Paleontoloji bilimi sayesinde fosillerden faydalanılarak eski jeolojik dönemlerde
yaşamış olan canlıların (dinazor, mamut vb.) vücut yapılarının işlevleri, günümüzdeki benzerleriyle karşılaştı-
rılıp günümüze kadar geçirdikleri morfolojik ve anatomik değişimler ortaya çıkarılabilir. Bunun dışında nesli
tükenmiş olan bu canlıların yaşadıkları ortamlar, birbirleriyle girdikleri etkileşimler ve yaşama alanları (kara,
deniz, göl, vb.) konusunda bilgiler elde edilebilir. Böylece nesli tükenmiş olan canlıların günümüzde varlığını
sürdüren hangi türlere sistematik olarak daha yakın olduğu konusunda tahminler yapılabilir.
Canlıların neslinin tükenmesinin nedenlerinden biri insan etkisidir. Örneğin orman alanlarının tahribi, bi-
linçsiz yapılan zirai mücadele, sanayi atıklarının doğaya bırakılması, turistik tesislerin kıyılara yayılması, sulak
alanların kurutulması ve şehirleşme gibi insan kaynaklı faktörler ekolojik dengeyi bozarak birçok türün varlığını
tehlikeye atmaktadır.
Son iki yüzyılda insan etkisiyle nesli tükenen canlı türü sayısı hızla artmıştır. İklim değişikliği ve doğal
afetler de canlı türlerinin yok olmasına neden olan diğer faktörlerdendir. Çevresel koşullarda bu sebeplerle mey-
dana gelen değişimlere uyum sağlayabilen canlılar yaşamını devam ettirirken diğerleri yok olmuştur. Örneğin
günümüzde dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan fakat Anadolu’da nesli tükenmiş birçok canlı türü bulunmakta-
dır. Bunlara örnek olarak Asya fili, yaban öküzü, Anadolu parsı, çita ve çizgili sırtlan verilebilir (Görsel 3.8). Bu
canlı türlerinin nesillerinin tükenmesi, ülkemizdeki canlı çeşitliliğinin azalmasına yol açmıştır. Ancak tüm dünya
düşünüldüğünde canlı çeşitliliğinde meydana gelen azalmanın boyutu çok daha fazladır.

Görsel 3.8: Çita

İnsan kaynaklı bu süreç tersine çevrilmedikçe birçok mikroorganizma, mantar, bitki ve hayvan türü yok
olacak ve sonuçta canlı çeşitliliği azalacaktır. Türlerin yok olması ve bozulan doğal çevre; insanın temiz suya,
temiz havaya ve sağlıklı gıdaya erişimini de olumsuz yönde etkileyecektir.

Araştıralım-Paylaşalım
Uluslararası Doğayı Koruma Birliğinin (IUCN) hazırladığı rapora göre geçen 500 yıl içerisinde
800’den fazla hayvan ve bitki türünün nesli tükenmiştir. Raporda 16.928 türün tükenme tehlikesi altında
bulunduğu belirtilmiştir.
Günümüzde nesli tükenmiş olan canlı türlerini, bilim teknik dergilerinden ve Genel Ağ ortamından
araştırarak sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.

3.1.2. Canlıların Sınıflandırılmasında Kullanılan Kategoriler

Canlıları kategorize etmek için sınıflandırma birimleri kullanılmaktadır. Günümüzde çok sayıda sistema-
tikçi, canlıların sınıflandırılmasında birbirine benzeyen hiyerarşik sınıflandırma birimlerini kullanmaktadır. Bu
birimlerin canlıları sınıflandırmada kullanılması Linnaeus’un çalışmaları ile başlamıştır.
Doğal sınıflandırmanın temel birimi türdür. Değişik tanımları olmasına rağmen günümüzde kabul edilen
tür kavramı şu şekildedir: Ortak bir atadan gelen, yapı ve görev bakımından benzerlik gösteren, doğal koşullar
altında birbiriyle çiftleştiğinde verimli döller meydana getiren bireylerin oluşturduğu topluluktur.

120