Page 23 - Fen Lisesi Kimya 10 | 3. Ünite

ASİTLER,
BAZLAR VE TUZLAR

3.2.2. Asitlerin ve Bazların Günlük Hayat Açısından
Önemli Tepkimeleri

Asit ve bazlar hangi tür kaplarda saklanabilir? Sülfürik asit, nitrik asit,
hidroklorik asit, sirke gibi yaygın kullanılan asitler demir, alüminyum, çin-
kodan yapılmış metal kaplarda saklanabilir mi? Sodyum hidroksit çözel-
tisi, çinko ya da alüminyum bir kap içine konulduğunda kaplarda bir de-
ğişim olur mu? Evlerdeki metal eşyalar, asit içeren temizlik maddeleri ile
temizlenebilir mi?
Günlük hayatta yaygın olarak kullanılan sodyum, demir, çinko, alümin-
yum gibi önemli metaller, asit ve bazlarla tepkimeye girer. Bu maddelerin
asit ve bazlarla olan tepkimeleri ve özellikleri aşağıda incelenmiştir.

a) Asit ve Bazların Metallerle Tepkimeleri
Asitlerin sulu çözeltileri ile tepkimeye girerek hidrojen gazı açığa çıkaran
Na, K, Ca, Fe, Mg, Zn, Ni, Cr, Pb, Sn gibi metallere ya da elektron verme
eğilimi hidrojenden büyük olan metallere aktif metaller denir. Elektron
verme eğilimi hidrojenden küçük olan Cu, Hg, Ag, Au, Pt gibi metallere
pasif metaller denir. Pasif metallerden Cu, Hg ve Ag’e yarı soy metal;
Au ve Pt’e soy metaller denir. Asit ve kuvvetli bazlarla tepkimeye giren
aktif metallere amfoter metaller denir. Be, Zn, Al, Sn, Pb, Cr metalleri
amfoter metaldir.
BİLGİ KUTUSU
Aktif metallerin asitlerle tepkimesinden tuz ve hidrojen gazı oluşumuna
örnek tepkimeler aşağıda verilmiştir.
Tabiatta 92 tane doğal ele-
͢
Na(k) + HCl(suda) NaCl(suda) + 1/2H (g)↑ ment bulunur. Bu elementle-
2
rin 72 tanesi metaldir. Cu, Ag,
͢
Ca(k) + 2HNO (suda) Ca(NO ) (suda) + H (g)↑
3 3 2 2 Hg, Au ve Pt dışındaki metal-
͢
Mg(k) + H SO (suda) MgSO (suda) + H (g)↑ ler aktif metallerdir.
2 4 4 2
͢
Fe(k) + 2HCl(suda) FeCl (suda) + H (g)↑
2 2
͢
2K(k) + H CO (suda) K CO (suda) + H (g)↑
2 3 2 3 2
Bakır, gümüş, cıva, altın ve platin gibi pasif metaller oksijensiz asitlerle
tepkime vermez.
͢
Cu(k) + HCl(suda) Tepkime gerçekleşmez.
͢
Hg(s) + HI(suda) Tepkime gerçekleşmez.
͢
Ag(k) + HBr(suda) Tepkime gerçekleşmez.
͢
Au(k) + HCl(suda) Tepkime gerçekleşmez.
͢
Pt(k) + HF(suda) Tepkime gerçekleşmez.
Bakır, gümüş, cıva gibi yarı soy metaller HNO ve H SO gibi kuvvetli
3 2 4
oksijenli asitler ile tepkimeye girer fakat H gazı açığa çıkmaz. Çözeltinin
2
derişimine göre değişik gazlar oluşur. Örneğin bakır seyreltik HNO çö-
3
zeltisi ile tepkimeye girince NO gazı oluşurken derişik HNO ile tepkime-
3
sinden NO gazı oluşur. Bakır seyreltik H SO çözeltisi ile tepkimeye gir-
2 2 4
mezken derişik H SO çözeltisi ile tepkimeye girerek SO gazı oluşturur.
2 4 2
142 143