Page 28 - Fen Lisesi Kimya 10 | 3. Ünite

3. HAYATIMIZDA
ASİTLER VE
BÖLÜM BAZLAR

‣ Asit ve bazların sağlık, endüstri ve çevre açısından ne tür fayda ve
zararları olabilir?

3.3.1. Asit ve Bazların Fayda ve Zararları

Asit ve bazların sağlık, endüstri ve çevre açısından ne tür fayda ve
zararları olabilir?
Asit ve bazlar sağlık, endüstri, temizlik ve tarım gibi birçok alanda kul-
lanılmaktadır. Asit ve bazların sağlık açısından birçok yararı vardır. Kar-
bonhidrat, protein ve yağ gibi besin maddelerinin vücutta sindirilmesi için
parçalanmaları gerekir. Tükürük salgısı bazik amilaz (pityalin) enzimi içe-
rir. Bazik amilaz enzimi, nişasta gibi büyük moleküllü karbonhidratları par-
çalayıp glikoza dönüştürerek sindirime yardımcı olur. Proteinlerin sindirimi
Görsel 3.17: Mide asidi midede başlar. Pepsinojen enzimi mide asidi HCl ile pepsine dönüşerek
proteinlerin kısmen kimyasal sindirime uğramasını sağlar. Ayrıca besin-
lerle mideye gelen mikropları öldürür (Görsel 3.17).
Pankreas ve safranın bazik salgıları yağların sindirilmesini sağlar. Ba-
zik safra salgısı, bağırsak ve pankreas enzimlerinin etkinliğini arttırır ve
yağda çözünen vitaminlerin emilimini kolaylaştırır. Safra salgısı bakteriler
için antiseptik etki de gösterir. Mide duvarından salgılanan mukusta ve
safra salgısında bulunan bazik bikarbonat iyonları, mide salgısı ile nötral-
BİLGİ KUTUSU leşerek mide duvarını ve bağırsakları HCl’ün aşındırıcı etkisinden korur.
Mide fazla HCl salgılarsa veya dışarıdan vücuda aşırı asitli gıdalar alı-
Aşırı asitli gıdalar nedeniy- nırsa mide duvarı aşınabilir. Mide duvarının aşınması durumunda gasti-
le kanın pH'sinin düşmesine rit ve ülser gibi mide hastalıkları oluşur. Mide asidini nötralleştirmek için
asidoz, aşırı bazik gıdalar Mg(OH) bazı kullanılabilir.
2
nedeniyle kanın pH'sinin yük- Sülfürik asit, nitrik asit, fosforik asit gibi asitler; gübre, pas çözücü, kireç
selmesine alkalidoz denir. çözücü üretiminde kullanılır. NaOH ve KOH gibi bazlar; sabun, deterjan,
kâğıt üretiminde, amonyak ise gübre, ilaç ve temizlik maddeleri üretiminde
kullanılır. Asit ve bazlar, yağ ve proteinden oluşan cilde zarar verir.
Lavabo açıcı olarak kullanılan bazlar, atık su tesisatının borularına za-
rar verir. Temizlik için evlerde kullanılan asitler, metal mutfak malzemelerini
çözerek aşındırır. Ayrıca sabun ve
deterjan üretiminde kullanılan NaOH,
temizlik ve gübre üretiminde kullanı-
lan amonyak, akarsulara ve göllere
karışırsa suyun pH’sini yükselterek su
canlılarının ölümüne neden olur. De-
terjan, akarsulara karışırsa uzun süre
parçalanmadan sularda kirlilik oluştu-
rur (Görsel 3.18).
Görsel 3.18: Deterjan

a) Asit Yağmurlarının Oluşumu, Çevreye ve Tarihi Eserlere Etkisi
Yağmur, yağarken havadaki karbon dioksit su buharıyla tepkimeye gi-
rerek karbonik asit (H CO ) oluşturduğu için yağmur suyu asidiktir. Doğal
2 3
yağmur suyu asidik olup pH değeri 5,5’tir.

148 149