Page 5 - Fen Lisesi Kimya 11 | 5.Ünite

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

■ Tepkime, ileri yönde ekzotermik ise geri yönde endotermiktir.
∆H = - ∆H
ileri geri
■ Tepkimelerin aktifleşme enerjileri, her zaman pozitif bir değerdir.
■ Endotermik tepkimelerde E > E ve ∆H > 0’dır.
ai ag
■ Ekzotermik tepkimelerde E < E ve ∆H < 0’dır.
ai ag
■ Tepkimelerin aktifleşme enerjisi büyüdükçe hızı yavaşlar.
■ Endotermik tepkimelerde, girenlerin potansiyel enerjileri toplamı ürün-
lerin potansiyel enerjileri toplamından düşüktür. Girenler düşük sı-
caklıkta, ürünler ise yüksek sıcaklıkta daha kararlıdır.
■ Ekzotermik tepkimelerde, ürünlerin potansiyel enerjileri toplamı giren-
lerin potansiyel enerjileri toplamından düşüktür. Ürünler düşük sıcak-
lıkta, girenler ise yüksek sıcaklıkta daha kararlıdır.
Ekzotermik ve endotermik tepkimelerin gerçekleşebilmesi için giren-
lerin çarpışarak aktivasyon enerjisini aşacak yeterli enerjiye sahip olması
gerekir. Girenler, aktivasyon enerjisini aşamadığı zaman tepkime gerçek-
leşmez. Ekzotermik ve endotermik tepkimelerin başlangıcında girenlerin
aktivasyon enerjisi kadar enerjiyi dışarıdan alması gerekir. Ekzotermik tep-
kimeler başladıktan sonra bu enerjiyi tepkimeden çıkan ısıdan karşılar. Bu
nedenle ekzotermik tepkimeler genellikle başladıktan sonra kendiliğinden
devam eder. Endotermik tepkimelerin başlaması ve devam edebilmesi için
dışarıdan sürekli enerji alması gerekir.

Örnek

2NOCl(g) → 2NO(g) + Cl (g) tepkimesinin potansiyel enerji-tepkime
2
koordinatı diyagramı yanda verilmiştir. Buna göre tepkime için Potansiyel enerji (kJ)
a) İleri ve geri yönde aktivasyon enerjisi kaç kJ’dür? 118
b) Giren ve ürünlerin potansiyel enerjisi kaç kJ’dür?

c) Tepkime entalpisi kaç kJ’dür?
96
ç) Düşük sıcaklıkta tepkimedeki hangi maddeler daha kararlıdır?
20
d) Tepkimenin gerçekleştiği ortamın sıcaklığında nasıl bir
değişme olur? Bunun sebebi nedir? Tepkime koordinatı

Çözüm

a) E = 118 – 20 = 98 kJ, E = 118 – 96 = 22 kJ Potansiyel enerji (kJ)
ai ag
b) Girenlerin 20 kJ, ürünlerin 96 kJ
118
c) ∆H = E – E ⇒ ∆H = 98 – 22 = +76 kJ/mol
ai ag E
ag
ç) Tepkime ileri yönde endotermiktir. Endotermik tepkimelerde E ai
96
düşük sıcaklıklarda girenler, ürünlerden daha kararlı oldu-
∆H
ğu için NOCl(g) daha kararlıdır.
20
d) Endotermik tepkimeler gerçekleşirken ortamdan ısı alındığı
için ortamın sıcaklığında azalma olur. Tepkime koordinatı

271
KİMYA 11. SINIF