Page 2 - Fen Lisesi Matematik 9 | 4. Ünite

ÜÇGENLER

(Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938)

nsanoğlu, çok eski çağlardan bugüne kadar geometriye ve geometrik
İhesaplamalara ihtiyaç duymuştur.
Günlük yaşantı ihtiyaçları geometriye gereksinim duyulmasının ana
sebebidir. Örneğin Eski Mısır’da Nil Nehri’nin taşması sonucu kaybolan
arazilerin ölçümlerinde ve piramitlerin yapımında geometri bilimi
kullanılmıştır.
Sümerler, Babiller ve Akadlara ait kil tabletlerde de geometrik
hesaplamalara rastlanmıştır. Yunan Matematikçi Thales (Tales)
piramitlerin ve dağların yüksekliklerini, nehirlerin genişliklerini ve
denizdeki bir geminin kıyıya olan uzaklığını benzerlik teoremlerini
kullanarak hesaplamıştır. Ayrıca Yunan matematikçilerden Pisagor,
Euclides (Öklid), Apollonius (Apolyonus) ve Archimedes (Arşimet) de
geometrinin gelişiminde katkıları olan önemli bilim insanlarındandır.
Yunan matematikçilerin geometri bilimi için ortaya attığı bu teoremler;
Arap ve Türk matematikçileri Harezmî, Ömer Hayyam, Sabit Bin Kurra,
Beyrûni ve Nasîrûddin Tûsî’nin yazdıkları şerhler ve ortaya koydukları
görüşler neticesinde gelişerek yeni boyutlar kazanmıştır.
Tûsî’nin Öklid’in elementleri için yazdığı “Tahrîru Öklidis ( Tahrirü’l
usûl)” adlı eser, asırlarca kendi alanında en önemli çalışmalardan biri
olarak ün yapmıştır. Tûsî, Öklid dışındaki geometri çalışmalarının ortaya
çıkmasında öncülük etmiştir.
Sabit Bin Kurra, iki geometrik problemin cebir yöntemiyle çözülmesini
sağlamıştır. Bu açıdan matematik tarihinde cebrin geometrik problemlere
uygulanışını açık şekilde gösteren ilk bilim insanı Sabit Bin Kurra’dır.
Ebu’l Vefa, pergelin bir tek açıklığıyla daire içine kare çizimini ve
verilen bir kare içine eşkenar üçgen çizimini ilk kez yapan bilim insanıdır.
Cahit Arf ise cebir konusundaki çalışmaları ile ün kazanmıştır. Sentetik
geometri problemleri ile uğraşmıştır. Arf değişmezi, Arf halkaları, Arf
kapanışı gibi çalışmaları yanında “Hasse-Arf Teoremi”ni de ispatlamıştır.
Matematiğe yapmış olduğu köklü katkılardan dolayı 1974’te de TÜBİTAK
Bilim Ödülü’ne layık görülmüştür.
Atatürk’ün iyi bir asker, politikacı ve vatansever olmasının yanında
matematik bilimine de katkıları olmuştur. Atatürk'ün hazırladığı geometri
kitabı 1937 yılında Kültür Bakanlığınca kılavuz kitap olarak yayımlanmıştır.
Bu geometri kitabında yer alan pek çok terim ilk kez kullanılmıştır. Sivas
Lisesinde bizzat kendisi geometri dersi anlatmıştır. Türkçeye kazandırdığı
terimlerden bazıları aşağıda örnek olarak verilmiştir.

Hendese Geometri Murabba Kare
Zaviye Açı Muhit-i daire Çember
Müselles Üçgen Kutur Çap
Mustatil Dikdörtgen Mesaha-ı sathiyye Alan

226 | Fen Lisesi Matematik 9