Page 18 - Fizik 10 | 3. Ünite

3. ÜNİTE: DALGALAR

“Atmanın �lerleme hızı” etk�nl�ğ�nde görüldüğü g�b� b�r atmanın �lerleme
hızının büyüklüğü (j), yayı geren kuvvet�n büyüklüğü (F) ve b�r�m uzun-
luğun kütles�ne (µ) (mü) bağlıdır. Atmanın hızının büyüklüğünü veren

matemat�ksel �fade j = F şekl�nded�r.
n
Bağıntıda yer alan b�r�m uzunluğun kütles�, yayın kütles�n�n (m) yayın
kuvvet uygulanmış hâldek� uzunluğuna (L) oranıdır. Yayın b�r�m uzun-

luğunun kütles�n� veren �fade µ = m şekl�nded�r.
L
Aynı maddeden yapılmış ve aynı kuvvetle ger�len b�rb�r�nden farklı
kalınlıklarda �k� yayda oluşturulmuş atmalardan �nce yaydak� atmanın
hızı kalın yaydak� atmanın hızından büyüktür. Aynı maddeden yapılmış
ve aynı kuvvetle ger�len eş�t kütlel�, farklı uzunluktak� yaylarda oluş-
turulmuş atmalardan uzun olan yayda oluşturulan atmanın hızı d�ğer
yaya göre �nce olmasından dolayı daha büyüktür.

Sıra Sizde - 7

j 1 B�r yayda oluşturulan atmanın hızı yayı geren kuvvet artıkça artarken
yayın b�r�m uzunluğunun kütles� artıkça azalır. Aynı maddeden yapılmış
türdeş K ve L yaylarına sırasıyla F ve F kuvvetler� uygulanıyor.
2
1
F 1
K yayı Yaylarda oluşan atmaların hızlarının büyüklükler� arasındak� �l�şk�
j > j olduğuna göre
2
1
I. Yaylar özdeş �se F > F d�r.
2
1
j
2
II. Yaylar eş�t uzunlukta ve F = F �se K yayının kütles� L yayının
1
2
kütles�nden küçüktür.
F 2
L yayı III. F = F ve yalların kütleler� eş�t �se K yayının boyu L yayının bo-
2
1
yundan büyüktür.
�fadeler�nden hang�ler� doğrudur?
Çözüm
Çözüm
Atmaların Yansıması
Dalgaların b�r engele çarparak geld�ğ� ortama ger� dönmes�ne
yansıma den�r.

a) b)
Şek�l 3.15: a) Serbest uç göster�m� b) Sab�t uç göster�m�
Özell�kler� değ�şmeyen sarmal yayın b�r ucundan oluşturulan atmalar,
yayın d�ğer ucuna ulaştığında ucun serbest (Şek�l 3.15: a) ya da b�r
noktaya sab�tlenm�ş olması durumuna (Şek�l 3.15: b) göre farklı şek�lde
yansır. Atmaların sab�t ya da serbest uçtan yansıma durumlarını �nce-
lemek �ç�n “Atmaların yansıması” deney�n� yapınız.

130 10. SINIF FİZİK