Page 52 - Fizik 10 | 3. Ünite

3. ÜNİTE: DALGALAR

Ses kaynağının frekansı arttıkça ses�n yüksekl�ğ� de artar ve kaynaktan
çıkan ses �ncel�r. Yüksekl�ğ� fazla olan seslere �nce (t�z) ses den�r.

Ses kaynağının frekansı azaldıkça ürett�ğ� ses�n yüksekl�ğ� de azalır ve
kaynaktan çıkan ses kalınlaşır. Yüksekl�ğ� az olan seslere kalın (pes)
ses den�r.

Ses dalgalarının frekansı ses kaynağının özell�kler�ne bağlı olarak
değ�ş�r. Ses�n yayıldığı ortamın özell�kler� frekansı etk�lemez. B�r telden
çıkan ses�n frekansı tel�n yapıldığı madden�n c�ns�ne, tel� geren kuvve-
te, tel�n boyuna ve kes�t alanına bağlıdır.

• Aynı maddeden yapılmış uzunlukları ve gerg�nl�kler� aynı, kalın-
lıkları farklı tellerden çıkan ses�n frekansı tel�n kalınlığı arttıkça
azalır.
• Aynı maddeden yapılmış kalınlıkları ve gerg�nl�kler� aynı olan
uzunlukları farklı tellerden çıkan ses�n frekansı tel�n uzunluğu
arttıkça azalır.
• Aynı maddeden yapılmış kalınlıkları ve uzunlukları aynı olan teller,
farklı kuvvetler �le ger�ld�ğ�nde tel� geren kuvvet arttıkça çıkan
ses�n frekansı da artar.

Müz�syenler, tell� müz�k aletler�n�n akordunu yaparken akort burguların-
dan yararlanır. G�tarın akort burguları sıkıştırıldığında tel� geren kuvvet
artar ve telden çıkan ses �nce sese dönüşür (Görsel 3.19).

Görsel 3.19: Akort yapılan g�tar

Boş ya da dolu ş�şeler de ses kaynağı olarak kullanılab�l�r. Ş�şen�n ağız
kısmına üflend�ğ�nde ya da ş�şeye b�r c�s�mle vurulduğunda ses çıkar.

• B�r ş�şen�n ağzına üflend�ğ�nde ş�şe �ç�ndek� hava moleküller�
t�treşerek ses çıkarır. Ş�şe �çer�s�ndek� su m�ktarı arttıkça hava
tabakasının boyu azalır. Bu sebeple hava moleküller�n�n b�r�m
zamandak� t�treş�m sayısı ve çıkan ses�n frekansı artar.
• B�r ş�şeye c�s�mle vurulduğunda ş�şen�n yapıldığı cam ve su mole-
küller� t�treşerek ses çıkarır. Ş�şen�n �ç�ndek� su m�ktarı arttıkça
madde m�ktarı da artacağından b�r�m zamandak� t�treş�m sayısı
ve çıkan ses�n frekansı azalır.

164 10. SINIF FİZİK