Page 56 - Fizik 10 | 4. Ünite

4. ÜNİTE: OPTİK

Kes�şmeyen küresel yüzeyler arasında kalan ortamın saydam madde
�le doldurulmasıyla oluşan uç kısımları orta kısmına göre daha kalın
olan merceklere kalın kenarlı mercek den�r (Şek�l 4.44).

M M M
1 2

a) b)
Şek�l 4.44: Kalın kenarlı mercek örnekler�
Görsel 4.17: Kalın kenarlı mercek
Kalın kenarlı mercekler (Görsel 4.17) üzer�ne gelen ışığı her �k� yüzey-
den kırarak merceğe d�k ve merceğ�n orta noktasından geçen eksen-
den uzaklaştıracak şek�lde yönlend�r�r. Bu nedenle kalın kenarlı mer-
ceklere ıraksak mercek de den�r. Şek�l 4.45’tek� g�b� göster�l�r.
Eğr�l�k yarıçapları R ve R olan küresel yüzeyler�n geometr�k merkez-
2
1
ler�ne mercekler�n eğr�l�k merkezler� den�r. Şek�l 4.46’dak� M ve M
1
2
�le göster�len noktalar küresel yüzeyler�n merkezler�d�r. M ve M mer-
2
1
Şek�l 4.45: Kalın kenarlı kezler�n�n b�rleşt�r�lmes�yle elde ed�len doğruya merceğ�n asal eksen�
merceğ�n göster�m� den�r.
R R R R
1 2 1 2
Asal Asal
M 1 n m M 2 eksen M 1 M 2 eksen
Optik n 0 Optik n 0 n m
merkez merkez

Şek�l 4.46: Mercekler�n eğr�l�k yarıçapları ve odak noktaları
Merceğ�n tam orta noktasında ve asal eksen� üzer�ndek� noktaya
0 opt�k merkez den�r. Opt�k merkez O �le göster�l�r.
F F Tek renkl� ışık ışınları, kırılma �nd�s� bulunduğu ortamın kırılma �nd�-
Odak noktası s�nden büyük �nce kenarlı merceğ�n asal eksen�ne paralel geld�ğ�nde
(Şek�l 4.47), merceğ� geçt�kten sonra asal eksen üzer�ndek� b�r noktada
toplanır. Bu noktaya �nce kenarlı merceğ�n odak noktası (F) den�r.
Şek�l 4.47: İnce kenarlı merceğ�n Odak noktasının opt�k merkeze uzaklığına merceğ�n odak uzaklığı
odak noktası
(f) den�r. B�r merceğ�n her �k� tarafında b�rer tane olmak üzere �k� tane
odağı bulunur.
Kırılma �nd�s� bulunduğu ortamın kırılma �nd�s�nden büyük kalın kenarlı
merceğ�n asal eksen�ne paralel gelen ışınlar (Şek�l 4.48) merceğ� geç-
t�kten sonra asal eksen üzer�ndek� b�r noktadan gel�yormuş g�b� kırılır.
0
F F Bu noktaya kalın kenarlı merceğ�n odak nokta sı (F) den�r.
B�r merceğ�n odak uzaklığı;
• Merceğ�n yapıldığı madden�n kırılma �nd�s�ne,
• Ortamın kırıcılık �nd�s�ne,
Şek�l 4.48: Kalın kenarlı merceğ�n • Merceğ�n kırılma yarıçapına,
odak noktası • Işığın reng�ne bağlıdır.

238 10. SINIF FİZİK