Page 51 - Fizik 11 | 2.Ünite

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

PARÇASI EDİSON VE TESLA
OKUMA

Görsel 2.12: Thomas Alva Edison (1847-1931) Görsel 2.13: Nikola Tesla (1856-1943)
1880’lerde Thomas Alva Edison (Tamıs Alva Edisın) (Görsel 2.12), mucidi olduğu akkor telli lambaya
olan yoğun talebi karşılayabilmek için birçok yere lambaların çalışmasını sağlayacak doğru akım (DC)
jeneratörleri kurmuştur. DC sistemi, gerilimi kaynakta oluşan değerde aktardığı için farklı gerilime ihti-
yaç duyulduğunda kaynaktan başka bir hat çekilmesi gerekmiştir. Ayrıca kaynaktan uzaklaştıkça iletim
hatlarında oluşan enerji kayıplarını önlemek için 2 km aralıklarla jeneratörler kurmuştur. Edison, ürete-
bildiği düşük gerilimin elektrik çarpmalarında daha az tehlike oluşturacağı gerçeğini öne sürmüştür.

1890’larda yapılan çalışmalarda alternatif akım (AC) jeneratörü ile değişken akım elde edilmesi ve AC
geriliminin yükseltilip alçaltılabilmesi özelliği ortaya konulmuştur. Bu çalışmalardan sonra AC ve DC
akım ile ilgili farklı fikirler ortaya atılmaya başlanmıştır. Nikola Tesla (Görsel 2.13) enerjinin uzak mesafe-
lere yüksek gerilim ve alternatif akım ile aktarılabileceğini, kullanılacağı yerde de gerilimin düşürülerek
tehlikelerin azaltılabileceğini açıklamıştır. Böylece birden fazla hat çekmeye gerek kalmadan çok daha
uzun mesafelere elektrik enerjisinin daha az bir kayıpla aktarılmasının sağlanabileceğini ifade etmiştir.

Yaptığı buluşlarla bilimde adından epey söz ettiren Edison, dahice fikirlerini ve teorik çalışmalarını
mühendis titizliğiyle hayata geçiren Tesla’nın bulduğu çözümleri dikkate almamıştır. Edison, alternatif
akımın tehlikeli olduğu konusunda halkı ve yöneticileri ikna etmek için çalışmıştır.

Sonra bir fuarın aydınlatma işleri için yapılan ihalede Edison’un sahibi olduğu elektrik şirketi, Tesla’nın
araştırma ve geliştirme yaptığı şirketin iki katı teklif vermiştir. Maliyetin yüksek olmasının nedeni DC
sistemin ihtiyacı olan ilave kablo ve jeneratör masraflarından kaynaklanmıştır. Aydınlatma işini Tesla’nın
çalıştığı şirket üstlenmiştir. Tesla, fuara gelen ziyaretçileri kendi yaptığı devre ve lambalardan oluşan bir
ışık gösterisiyle büyülemiştir. Böylece Tesla, alternatif akımın üstünlüklerini insanlara anlatabilmiştir.

Fuarın hemen ardından Tesla’nın çalıştığı şirkete dev bir hidroelektrik santral kurma işi verilmiştir. Sonuç
olarak, elektrik kullanımı yaygınlaşmış ve elektriği daha uzak mesafelere iletebilmek için doğru akımdan
alternatif akıma geçilmiştir.
*Komisyon tarafından bu kitap için yazılmıştır.

353
353