Page 46 - Fizik 11 | 2.Ünite

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

62. ALIŞTIRMA

Şekil I’de çubuk mıknatıs X bobininin yanında hareketsiz durmaktadır. Şekil II’de iletken düz KL teli B
manyetik alanında V büyüklüğünde hızla hareket etmektedir. Şekil III’te ise Z bobini, hareketsiz olan
çubuk mıknatıstan V büyüklüğünde hızla uzaklaşmaktadır.
V

B
S N S N
V
X Z

K L
R R

Şekil I Şekil II Şekil III

Buna göre hangi şekildeki telde indüksiyon elektromotor kuvveti oluşur?
ÇÖZÜM

? Elektrik motoru, elektrik enerjisini hareket enerjisine dönüştürür. Dinamo ise hareket enerjisini

elektrik enerjisine dönüştürür. Elektrik motoru ve dinamonun çalışma ilkelerini karşılaştırınız.

Elektrik Motoru ve Dinamo

Elektrik enerjisini hareket enerjisine dönüştüren elektrik mo-
torları elektromanyetizmanın temel ilkelerine göre çalışır. Basit
elektrik motoru, üzerinden akım geçen bir çerçevenin dönebile-
cek şekilde manyetik alan içerisine yerleştirilmesiyle oluşturulur
(Şekil 2.67). Manyetik alan içinde akım geçen iletken çerçeveye
bir kuvvet etki eder. Bu kuvvet, çerçevenin bir tarafına yukarı
doğru etki ederken diğer tarafında aşağı doğru etki eder. İletken
çerçeve, manyetik kuvvetin etkisiyle dönmeye başlar.

Şekil 2.67: Basit elektrik motorunun yapılışı

Dinamolar hareket enerjisini elektrik enerjisine dönüştürmek için tasarlan-
mış düzeneklerdir (Şekil 2.68). Manyetik alan içerisine yerleştirilen iletken
çerçeve, alan içerisinde döndürüldüğünde çerçevenin içinde manyetik akı
değişimi gerçekleşir. Değişen manyetik akı çerçeve üzerinde indüksiyon akı-
Şekil 2.68: Dinamo mı oluşmasına neden olur. Bu şekilde mekanik enerji elektrik enerjisine dö-
nüşür. Hidroelektrik santralleri, termik santraller, nükleer enerji santralleri ve
rüzgâr enerjisi santrallerinde hareket enerjisi aynı prensiple elektrik enerjisi-
ne dönüştürülür. Bisikletlerde de uç kısmındaki çarkı tekerleğe temas eden
dinamo kullanılır (Görsel 2.10). Tekerlek tarafından döndürülen dinamo, bi-
Görsel 2.10: Bisiklet dinamosu siklet lambasına enerji verir.

348