Page 45 - Fizik 11 | 2.Ünite

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

I) ELEKTROMOTOR KUVVETİ

Üreteçler, bir devrede akımı oluşturan kaynaklardır. Bir iletken üretece bağlanmaz ise iletkenin iki ucu arasında
potansiyel farkı oluşmaz ve üzerinden akım geçmez. Bir üretecin akım taşıyıcılarının devrede akım dolaştırmak
için harcadığı enerji, o üretecin elektromotor kuvveti olarak bilinir.
Elektromotor kuvvetini oluşturan sebepler Simülasyon 2.4 ile incelenebilir.

Simülasyon 2.4: Elektromotor Kuvveti Oluşturan Sebepler
SİMÜLASYON VAR

Simülasyonun Amacı
Elektromotor kuvvetin oluşumunu incelemek

Verilen karekodu okutarak simülasyonu açınız. Sayfanın üst kısmındaki “Jeneratör” sekmesini seçiniz.
Karşınıza çıkan ekranın sağında yer alan menüde “gösterge” sekmesinde, lamba resminin yanında yer
alan “voltaj” seçeneği seçili olmalıdır. Ekrandaki düzenek musluk, merkezi etrafında dönebilen çubuk
mıknatıs, iletken iki halka ve voltmetreden oluşmalıdır (Görsel 2.81).

Simülasyonun Uygulanması
1. Musluğun baş kısmında suyun akış hızının ayarlandığı düğmeyi sağa çekerek su akışını sağlayınız.

2. Suyun akış hızını değiştirerek voltmetredeki sapma miktarını gözlemleyiniz.

Değerlendirme
1. Musluk kapalıyken sapmayan voltmetre ibresinin musluk açılınca sapmasının nedeni nedir?

2. Musluktan akan suyun hızının artmasıyla voltmetrenin ibresinin sapma miktarında nasıl bir değişim
gerçekleşmiştir?

Çubuk mıknatıs, halkaların yanındayken halkaların içinde sabit bir manyetik akıya neden olur. Musluk açılıp su
akışı sağlandığında mıknatıs dönmeye başlar. Bu durumda halkaların içindeki manyetik akı zamanla değişir.
Bu manyetik akı değişimi halkaların üzerinde elektromotor kuvvet oluşmasına neden olur. Bu olayda suyun
potansiyel enerjisinin bir kısmı pusulada kinetik enerjiye dönüşür. Pusulanın dönmesiyle oluşan manyetik akı
değişimi ile elektrik enerjisi elde edilir. Bu örnekte meydana gelen enerji dönüşümleri ile hidroelektrik santral-
lerde meydana gelen enerji dönüşümü benzerlik gösterir. Hidroelektrik santrallerde suyun potansiyel enerjisi
tribünlerde kinetik enerjiye dönüşür. Tribündeki manyetik akı değişimi dış devrede elektrik alan oluşturur. Böy-
lece hareket enerjisi elektrik enerjisine dönüşür.

347
347