Page 21 - Fizik 12 | 3.Ünite

1. BÖLÜM: DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI

“Işığın tek yarıkta kırınımı” etk�nl�ğ�nde görüldüğü g�b� ışık dar b�r ara- Işık
lıktan geçerken yarığın köşeler�ne yakın bölgelerde su dalgaları g�b� demet�
bükülerek yollarına devam eder. Yarığı geçen ışık her yöne dağılarak
ekran üzer�nde aydınlık ve karanlık bölgeler oluşturur (Şek�l 3.18).
Ekran üzer�nde oluşan desen, ışığın ç�ft yarıkta g�r�ş�m� sonucunda
oluşturduğu g�r�ş�m desen�ne benzer özell�k göster�r. Ancak desen�n Engel
merkez�ndek� merkezî aydınlık saçak, d�ğer saçaklara göre daha parlak Şek�l 3.18: Tek yarıkta kırınım olayı
ve gen�şt�r. Merkezî saçağın �k� tarafında sırasıyla karanlık ve aydınlık ve oluşan saçaklar
saçaklar sıralanır. Merkezî aydınlık dışında ardışık �k� aydınlık ya da
karanlık saçak arası mesafeye saçak gen�şl�ğ� den�r. Saçak gen�şl�ğ�
∆x sembolüyle göster�l�r. Merkezî aydınlık saçağın gen�şl�ğ� 2∆x t�r.
(Şek�l 3.19).

3. karanlık 2. karanlık 1. karanlık 1. karanlık 2. karanlık 3. karanlık
saçak saçak saçak saçak saçak saçak

2. aydınlık 1. aydınlık A 1. aydınlık 2. aydınlık
0
saçak saçak Merkezî saçak saçak
aydınlık saçak
Şek�l 3.19: Tek yarıkta g�r�ş�m desen�

Saçak gen�şl�ğ� kullanılan ışığın dalga boyuna bağlıdır. Işığın dalga
boyu büyüdükçe saçak gen�şl�ğ� artar. Kırmızı ve yeş�l renkl� ışınların
aynı tek yarık üzer�ne gönder�lmes� sonucunda gözlenen saçak gen�ş-
l�kler� Şek�l 3.20: a ve b’dek� g�b�d�r. Kırmızı ışığın dalga boyu, yeş�l
ışığın dalga boyundan büyük olduğu �ç�n kırmızı ışık kullanılarak elde
ed�len saçak gen�şl�kler� daha büyüktür.

Merkezî Merkezî
aydınlık saçak aydınlık saçak
a) b)
Şek�l 3.20: a) Kırmızı ışığın kırınım desen� b) Yeş�l ışığın kırınım desen�

Saçak gen�şl�ğ� yarık gen�şl�ğ�ne bağlı olarak da değ�ş�r. Yarık gen�şl�ğ�
arttıkça saçak gen�şl�ğ� azalır.

Saçak gen�şl�ğ�n� etk�leyen değ�şkenlerden b�r� de ekran �le yarık düz-
lem� arası uzaklıktır. Ekran �le yarık düzlem� arası uzaklık arttıkça saçak
gen�şl�ğ� artar.
Işığın Tek Yarıkta Kırınımına Etki Eden Diğer

Değişkenler A o
1. Işık kaynağının ışık ş�ddet� artırılırsa saçak parlaklıkları artar. Paralel
Ancak saçak gen�şl�kler� veya saçakların yer�nde herhang� b�r ışık Saydam
değ�ş�kl�k olmaz. demeti ortam
2. Yarık düzlem� �le ekran arası kırıcılık �nd�s� havaya göre daha Yarık Ekran
düzlemi
büyük olan saydam b�r ortamla doldurulursa ışığın hızı azalır ve
dalga boyu küçülür. Bu nedenle saçak gen�şl�ğ� azalır. Merkezî Şek�l 3.21: Yarık düzlem� �le ekran
aydınlık saçağın yer� değ�şmez (Şek�l 3.21). arasında havadan daha yoğun
saydam ortam bulunması

12. SINIF FİZİK 125