Page 24 - Fizik 9 | 5.Ünite

Meraklısın a Saf bir maddenin hâl değiştirmesi için gereken ısı, maddenin
Bilgi miktarına ve cinsine bağlıdır. Sıcaklık değişiminde olduğu gibi
hâl değişiminde de madde miktarı arttıkça hâl değişimi için
gerekli olan ısı miktarı artar. Hâl değişiminde maddenin cinsine
bağlı olan nicelik, hâl değiştirme ısısı kavramı ile verilmektedir.

HÂL DEĞİŞTİRME ISISI

Erime sıcaklığındaki 1 gram katı maddenin sıvı hâle geçebil-
mesi için maddeye verilmesi gereken ısı miktarına erime ısısı adı
Belirli şartlar altında sıcak verilmektedir. Erime ısısı L ile gösterilir, birimi cal/gʼdır. Donma sı-
e
su, soğuk sudan daha hızlı caklığındaki 1 gram sıvı maddenin katı hâle geçebilmesi için dışarı
donar. Bu olaya Mpemba
(Pemba) etkisi adı veril- vermesi gereken ısı miktarına donma ısısı denir. Donma ısısı L ile
d
mektedir. Tanzanyaʼda gösterilir, birimi cal/gʼdır. Erime sıcaklığının donma sıcaklığına eşit
yaşayan Mpemba adlı olması gibi erime ısısı da donma ısısına eşittir.
öğrenci 1963ʼte bu gözlemini L =L
paylaşmış, bu olayı bilim e d
dünyasında tartışma konusu Kaynama sıcaklığındaki 1 gram sıvı maddenin gaz hâle geçmesi
yapmıştır. için maddeye verilmesi gereken ısı miktarına buharlaşma ısısı de-

nir. Buharlaşma ısısı L ile gösterilir ve birimi cal/gʼdır. Yoğuşma sı-
b
caklığındaki 1 gram gaz maddenin sıvı hâle geçmesi için dışarı ver-
mesi gereken ısı miktarına yoğuşma ısısı denir. Yoğuşma ısısı L
y
ile gösterilir, birimi cal/gʼdır. Buharlaşma ve yoğuşma ısıları arasında

L =L
b y
ilişkisi vardır.
Hâl değiştirme ısısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Bazı
maddelere ait hâl değiştirme ısıları Tablo 5.2.4ʼte verilmiştir.

Tablo 5.2.4: Bazı maddelerin yaklaşık erime-donma ve buharlaşma-yoğuş-
ma ısıları

Erime-Donma Isısı Buharlaşma-Yoğuşma
Madde
(cal/g) Isısı (cal/g)

Cıva 2,7 70,5

Altın 15 392

Alkol 25 104
Gümüş 25 564

Demir 64 1503

Su 80 540

Q ısı, m kütle ve L hâl değiştirme ısısı olmak üzere, hâl değişimi
için gerekli olan ısının matematiksel modeli

Q=m.L
şeklindedir. Matematiksel modelden görüleceği üzere hâl değişimi
için gerekli olan enerji hâl değiştirme ısısı ve kütleyle doğru orantı-
lıdır.

232 ISI VE SICAKLIK