Page 31 - Fizik 9 | 5.Ünite

Isının iletim yolu ile yayılması, birbirine çok yakın olan madde
atom ve moleküllerinin titreşim hareketini birbirine aktarması ile ger-
çekleşmektedir. Bu şekilde ısı aktarımı ancak taneciklerin birbirine
çok yakın olduğu, katı hâldeki maddelerde gerçekleşir. Isı iletimi katı
maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Sıvı ve gaz hâldeki maddelerde
ısının iletim yoluyla taşınması, ihmal edilecek kadar düşük olur.

SIRA SİZDE 23

Maddelerin ısı iletiminin yalnızca taneciklerinin yakınlığı açısından değerlendirildiğini varsa-
yınız. Buna göre,
a) Maddenin sıcaklığı arttırıldığında madde üzerindeki ısı iletimi bu durumdan nasıl etkilenir?
b) Sıvı ve gaz hâldeki maddelerde ısının neden iletim yoluyla iyi transfer edilemediğini açık-
layınız.

Isının Konveksiyon Yolu ile Transferi

Sıvı ve gaz hâldeki maddelerin tanecikleri, katı hâldeki madde-
lerin taneciklerine göre daha serbest hareket eder. Yalnızca titreşim
hareketi değil, öteleme hareketi de yapabilir yani madde içinde bir
noktadan diğer noktaya hareket edebilir.
Isının konveksiyon yoluyla iletimi ısı enerjisi yüksek taneciklerin
düşük taneciklerle yer değiştirmesi şeklinde gerçekleşir. Bu olayın
sebebi, sıcaklığı artan madde moleküllerinin hacminin genişlemesi
ve bunun sonucunda da özkütlelerinin azalmasıdır.
Isı alan maddenin taneciklerinin arasındaki boşluk ve dolayısıy-
la maddenin hacmi artar. Görsel 5.4.1ʼdeki gibi ısı kaynağına ya-
kın olan bölgede gazın özkütlesi, uzak olan bölgeye oranla azalır.
Özkütlesi azalan hava yükselirken daha soğuk ve özkütlesi büyük
olan hava aşağı doğru iner. Isı kaynağı enerji verdiği sürece bu olay
devam eder, odadaki sıcak ve soğuk hava sürekli yer değiştirir. Bu
şekilde termal enerji, sıcaklığı yüksek olan bölgeden düşük olan böl-
geye doğru aktarılmış olur.

Görsel 5.4.1: Odanın konveksiyon yoluyla ısınması

ISI VE SICAKLIK 239