Page 47 - Fizik 9 | 5.Ünite

SIRA SİZDE 37

Metallerin hacimce genleşme ya da büzülmesini incelemek
için yanda verilen Gravzant halkası kullanılır. Gravzant hal-
kasındaki küre, halkadan ancak geçebilecek şekilde boyut-
landırılmıştır. Küre ısıtıldığında genleşir ve halkadan geçe-
mez hâle gelir. Buna göre,
a) Gravzant halkasından ancak geçebilen çelik ve alümin-
o
yum kürelerin sıcaklıkları 10 C artırıldığında küreler hal-
kadan geçebilir mi?
b) Kürelerin halkadan geçebilmesi için neler yapılabilir?
c) Gravzant halkasından ancak geçebilen çelik ve alümin-
o
yum kürelerin sıcaklıkları 10 C azaltıldığında hangisi hal-
kadan daha rahat geçer?
1 1
-6
-6
(Genleşme katsayıları: çelik 12.10 , alü minyum 23.10 )
K K

GÜNLÜK HAYATTA GENLEŞME

Günlük hayatta etkileri pek çok yerde gözlemlenen genleşme,
kimi zaman işimizi kolaylaştırırken kimi zaman da zorlaştırmaktadır.
Maddelerin genleşme özelliğinden yararlanılarak yapılmış
düzeneklerden en bilineni termometrelerdir. Sıvılı termometrelerde
sıvıların genleşmesi, katı bir maddeden
yapılan termometrelerde metallerin genleşmesi
kullanılmaktadır. Gazlı termometrelerde ise
genleşen gazın basınç ve sıcaklık değişiminden
yararlanılmaktadır.
Termostatların yanı sıra bazı yangın
alarm sistemlerinin çalışma prensibinde de
maddelerin genleşme özelliği kullanılmaktadır.
Parçaların birbiri üzerine oturtulması, birbiri
içerisine geçirilmesinde de genleşmeden
yararlanılmaktadır. Su ve doğal gaz tesisatının
kurulmasından, gemi ve bina yapımında
çelik levhaların perçinlenmesine kadar
pek çok alanda genleşme göz önünde
bulundurulmaktadır.
Sıcak hava balonlarıyla uçuş, ısınan
havanın genleşmesi ile gerçekleşmektedir.
Balon içindeki hava ısıtıldığında (Görsel 5.1.1)
genleşir ve genleşen havanın yoğunluğu azalır.
Yoğunluğu dışarıdaki havadan daha az hâle
gelen balon yükselir. Balonun aşağı indirilmesi
için balon içindeki havanın soğuması yeterlidir.
Görsel 5.5.1: Sıcak hava balonu

ISI VE SICAKLIK 255