Page 44 - Fizik 9 | 5.Ünite

5.5.1 GENLEŞMENİN BAĞLI OLDUĞU

DEĞİŞKENLER

Isı alma sürecinde hâl değişimine uğramayan maddelerin
sıcaklıkları, yani atom veya moleküllerinin ortalama kinetik
enerjisi artar. Daha yüksek hızla hareket eden parçacıklar
birbirinden uzaklaşır ve bu durum maddede hacim artışına
sebep olur. Isı alan maddelerin hacimlerinde meydana gelen bu
artışa genleşme adı verilir. Sıcaklığı artan pek çok madde, bazı
istisnalar dışında genleşir.
Isı veren maddelerin hacimlerinde meydana gelen azalmaya
da büzülme denilmektedir. Isı veren maddelerin sıcaklıkları,
yani atom veya moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi azalır.
Tanecikler arasındaki mesafe kısalır ve maddenin hacmi küçülür.

Isı alışverişi yapan maddelerin hacimlerindeki değişimin
genel adı genleşmedir. Büzülme kavramı, ısı veren madde-
lerin hacimlerindeki azalmanın “genleşme” şeklinde ifade
edilmesinin zorluğundan doğmuştur. Sıcaklık ifadesi için
o
o
o
de durum aynıdır. 2 C de 70 Cʼde sıcaklık anlatır. 2 C için
o
soğuk, 60 C için sıcak ifadesi kullanılır.
İletken tel

Çelik yay

Bağlantı noktaları
Şekil 5.5.1:Termostatın çalışma prensibi

Meraklısın a Ortamın sıcaklığını sabit tutmak ve aşırı ısınmaya karşı
Bilgi cihazları korumak amacıyla geliştirilmiş olan termostatlar; fırın,
saç kurutma makinesi, buzdolabı, araba radyatörleri, klimalar
Aşırı düşük sıcaklıklarda ve elektrikli ısıtıcılar gibi pek çok sistemde kullanılmaktadır.
germanyum ve silikon ısıtma Metallerin genleşme özelliğinden yararlanılan termostatların
yerine soğutma ile genleşir. çalışma prensibinin basit bir gösterimi Şekil 5.5.1ʼde verilmiştir.
Bu olaya negatif genleşme
adı verilmektedir. Elektrikli bir cihaz çalıştırıldığında devreden akım geçmeye
başlar. Akım geçtiği sürece iletken tel ve bu telle bağlantılı olan
çelik yay ısınır. Isınan çelik yay genleşir ve bağlantı noktalarının
birbirine temas etmesine sebep olur. Temas anında iletken
telden geçen akım kesilir ve çelik yay soğumaya, dolayısıyla
büzülmeye başlar. Çelik yay yeteri kadar soğuyup bağlantı
noktaları birbirinden ayrılınca devreden tekrar akım geçer.
Böylelikle cihaz belirli bir sıcaklığa ayarlanarak aşırı ısınmaya
karşı korunmuş olur.

252 ISI VE SICAKLIK