Page 45 - Fizik 9 | 5.Ünite

Genleşme miktarı maddenin cinsine, sıcaklık değişimine ve
madde miktarına bağlıdır.

1. Maddenin Cinsi

Farklı maddelerin atomik yapıları ve atomlar arasındaki
mesafeleri birbirinden farklıdır. Aynı miktardaki sıcaklık
değişimlerine farklı tepkiler gösterir ve farklı oranlarda genleşir.
Maddenin cinsine bağlı bir nicelik olan genleşme katsayısı,
o
sabit basınç altındaki bir maddenin sıcaklığının 1 C değişmesi
durumunda hacmindeki değişimin ilk hacmine oranıdır. Genleşme
o
katsayısının birimi 1/Kʼdir. Tablo 5.5.1ʼde 20 C sıcaklık için bazı
maddelere ait boyca genleşme katsayılarının yaklaşık değerleri
verilmiştir.

Tablo 5.5.1: Bazı maddelere ait yaklaşık genleşme katsayıları

Yaklaşık Boyca Genleşme Katsayısı
Madde 6 - 1
(10 . )
K
Cam 9
Çelik 11
Beton 12
Bakır 17
Bronz 19

Alüminyum 24
Kurşun 29

Boyutları aynı olan iki maddenin sıcaklıkları eşit miktarda
artırıldığında genleşme katsayısı büyük olan madde daha fazla
genleşir. Aynı şekilde bu maddelerin sıcaklıkları eşit miktarda
azaltıldığında genleşme katsayısı büyük olan madde daha fazla
büzülür.
Gaz hâldeki maddelerin atomları arasındaki bağlar katı ve
sıvılara göre daha zayıf olduğu için en fazla genleşme gazlarda
oluşur. Bütün gazlar bulundukları kabı tamamen doldurduğu
için genleşme, gazlar için ayırt edici bir özellik değildir. Sıvı

hâldeki maddelerin atomları arasındaki bağlar da katı hâldeki
maddelerin atomları arasındaki bağlardan daha zayıftır. Bu
nedenle sıvıların genleşme katsayıları, katıların genleşme
katsayılarından daha büyüktür.

SIRA SİZDE 35

Termometrelerde cıva ya da alkol kullanılmasının sebebini genleşme katsayısı üzerinden
açıklayınız.

ISI VE SICAKLIK 253