Page 43 - Fizik 9 | 5.Ünite

GENLEŞME 5.5

Bu Bölümde Öğrenilecek
Anahtar Kavramlar

Genleşme
Büzülme

Bina, köprü, otoyol ve tren yolu gibi yapıları tasarlayan
mühendisler, yapının inşasında kullanılacak malzemeleri uzun
matematiksel hesaplamalarla belirler. Yapılan hesaplamalarda
dikkate alınması gereken değişkenlerden birisi de sıcaklıktır.
Çünkü kullanılan malzeme ister beton ister çelik olsun sıcaklık
değişimine tepki gösterir. Sıcaklığı artan malzeme genleşirken
sıcaklığı azalan ise büzülür. Örneğin çelikten yapılmış demir yolları
için bu durum ciddi sorun olmakta, sıcaklık artışıyla genleşen raylar
tehlike oluşturmaktadır. Rayların döşenmesi sırasında aralarında
bırakılan boşluklar, bu genleşme problemi ile baş etmek için alınan
tedbirlerden birisidir. Rayları bir arada tutan malzemeler, sıcaklık
değişimine daha az tepki gösteren ahşap ya da betondan yapılır.
Ahşap ya da beton parçalar raylara cıvatalarla tutturulur. Çelik çok
genleşirse bu cıvataları kırabilir. Bu nedenle cıvatalar, ıcıvata ile aynı
büyüklükte bir deliğe değil, yivlere oturtulmaktadır.

Köprülerde meydana gelen genleşme sorunu nasıl
çözülür?
Neden kavanozların metal kapakları ısıtılınca daha kolay
açılır?
Donan su boruları neden çatlar?

Bu soruların ve konuyla ilgili akla gelebilecek diğer soruların
cevaplarına ünitenin bu bölümünde yer verilecektir. Genleşme
olayı günlük hayattaki örnekler üzerinden incelenecek, avantaj ve
dezavantajları tartışılacaktır. Göl ya da akarsularda buz tabakası-
nın neden yüzeyde oluştuğu ve bu durumun canlı hayatını nasıl
etkilediği açıklanacaktır.

ISI VE SICAKLIK 251