Page 10 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 2
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : GİRİŞ > Türk Edebiyatının Tarihî Dönemleri > Türk Edebiyatının Ana Dönemleri
Kavram : İslamiyet'in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi, Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Okuma Becerisi

Çalışmanın Adı İSLAMLIKTAN ÖNCE 20 dk.
Çalışmanın Amacı İslamiyet Öncesi Türk edebiyatı ile ilgili temel kavramları açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen bilgilerden yararlanarak bulmacayı çözünüz.
İSLAMİYET'İN KABULÜNDEN ÖNCEKİ TÜRK EDEBİYATI (?-X. yy.)

sözlü edEbİyat

Koşuk: İslamiyet'in kabulünden önceki zamanlarda sığır (av töreni)
ve şölen (ziyafetler) gibi törenler yapılırdı. Koşuklar; bu törenlerde
ozan, kam, baksı veya şaman adı verilen kişilerin kopuz eşliğinde,
ritimle ve ezgiyle okudukları şiirlerdir. Aşk, kahramanlık, doğa sevgisi
temalarının işlendiği; hece ölçüsü ve dörtlüklerle kurulan bu şiirler
lirik, epik, pastoral özellikler gösterir. Kaşgarlı Mahmut’un Dîvânu
Lugâti’t-Türk adlı eserinde halk ağzından derlenmiş koşuk örnekleri
bulunmaktadır.

Sagu: Sevilen, sayılan kişilerin ölümünün ardından
düzenlenen yuğ törenlerinde ozan, kam, baksı veya şaman
adı verilen şairler tarafından kopuz eşliğinde, ritim ve ezgiyle
söylenen şiirlerdir. Ölen kişinin yaptıklarını, yiğitliğini, iyiliğini
anlatan bu şiirler destansı bir üslup da taşır. Bu şiirler de tıpkı
koşuklar gibi hece ölçüsü ve dörtlüklerle söylenmiştir. Kaşgarlı
Mahmut’un Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserinde yer alan ve halkın
ağzından derlenmiş olan Alp Er Tunga Sagusu bu türün en güzel
örneğidir. Kaşgarlı Mahmut aynı eserinde koşuk, sav ve destan
derlemelerine de yer vermiştir.

Destan: Milletlerin Sav: Atasözünün
tarihinde iz bırakmış İslamiyet'in
olayların efsanevi ve Kabulünden Önceki
mitolojik unsurlarla Türk Edebiyatı'ndaki
harmanlanmasıyla karşılığıdır. Bazı
oluşturulmuş millî karakter savlar düzyazı cümlesi
taşıyan uzun manzum özelliği taşırken bazı
eserlerdir. Destanlar epik savların uyaklı
özellikler gösterir. Manzum olduğu görülmektedir.
eserler olmasına rağmen Sav Örnekleri: Aç ne
Türk destanlarının çok azı yimes tok ne times
günümüze manzum olarak (Aç ne yemez, tok
ulaşmıştır. Elimizdeki Türk ne demez.) Közden
destanlarının çoğu düzyazı yırasa köngülden yeme
biçimindedir. yırar (Gözden ırak olan
gönülden de ırak olur.)

7