Page 81 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
39 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
3. ÜNİTE : ŞİİR > Divan Edebiyatı Nazım Türleri > Divan Edebiyatı Nazım Türleri
Kavram : Tevhit, Münacat, Naat, Methiye, Fahriye, Hicviye, Mersiye
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Yazma Becerisi

Çalışmanın Adı DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİNİ BELİRLİYORUM 20 dk.
Çalışmanın Amacı Divan edebiyatı nazım türlerinin genel özelliklerini ve bu nazım türleri arasındaki farkları açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki bilgi ve metinlerden hareketle soruyu cevaplayınız.

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN MERSİYESİ
DİVAN
EDEBİYATINDA NAZIM TÜRLERİ (…)
Döksün sehâb kaddin eğüp katre katre kan
Tevhid: Allah’ın birliğini ve yüceliğini konu İtsün nihâl-i nârveni nahl-ı ergavân
edinen şiirlerdir.
Münacat: Allah’a yalvarıp yakarmak, on- Bu acılarla çeşm-i nücûm olsun eşk-bâr
dan af dilemek için yazılan şiirlerdir. Âfâkı tutsun âteş-i dilden çıkan duhân

Naat: Hz. Muhammed’i övme amacıyla
yazılan şiirlerdir. Kılsun kebûd câmelerin âsmân siyâh
Geysün libâs-i mâtem-işâhı bütün cihân
Mersiye: Ölen kişilerin ardından söylenen
yas şiirleridir. Yaksun derûn-i sîne-i ins ü perîde dâg
Nâr-ı firâk-ı Şâh Süleymân-ı kâmrân
Methiye: Padişah, vezir, dört halife gibi
ünlü bir kişiyi övmek için yazılan şiirlerdir. (…)
Bakî, Kanuni Sultan Süleyman Mersiyesi
Hicviye: Herhangi bir kişiyi ya da düşün- (Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)
ceyi yermek amacıyla yazılan şiirlerdir.

Fahriye: Şairin kendisini övdüğü şiirlerdir.

Kelime Dağarcığı:
âfâk: Ufuklar. âsmân: Gök, semâ. câme: Elbise, çamaşır. çeşm: Göz. dâg: Yanık yarası. derûn: İç, içeri, dâhil. dil: Gö-
nül, yürek, kalp. duhân: Duman. eşk-bâr: Gözyaşı yağdıran, çok ağlayan. firâk: Ayrılık, ayrılma. ins: İnsan. kadd: Boy.
kâmrân: Mutlu. katre: Damla, damlayan şey. kebûd: Gök rengi, mavi. libâs-i mâtem: Matem elbisesi. nâr: Ateş, od.
nârven: Karaağaç. nihâl: Taze, düzgün fidan. nücûm: Yıldızlar. sehâb: Bulut. sîne: 1. Göğüs. 2. Yürek.

1.
Alp Er Tunga destanının metni bugüne ulaşamamıştır. Birçok kaynakta Saka hükümdarı ve kah-
ramanı Alp Er Tunga hakkında bilgiler ve bir de Kaşgarlı’nın eserinde Alp maddesinde bir sagu
(ağıt) tespit edilmiştir. Bu ağıtın girişi şu şekildedir:
“Alp Er Tonga öldü mü? (Alp Er Tunga öldü mü?)
Issız acun kaldı mı? (Dünya sahipsiz kaldı mı?)
Ödlek öcün aldı mı? (Korkak öcünü aldı mı?)
Emdi yürek yırtılır.” (Şimdi yürek yırtılır.)
(…) Umay Günay, Türk Destanları

Bakî’nin Kanuni Sultan Süleyman Mersiyesi ile Alp Er Tunga sagusunu karşılaştırarak benzer yön-
lerini yazınız.

78