Page 80 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 38
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

1. Aşağıdaki metinlerin nazım biçimlerini noktalı yerlere yazınız.

I. Metin II. Metin

Yâ Rabbi hasret ile benim alma cânımı Bir safa bahşedelim gel şu dil-i nâ-şâda
Bir dahi görerim meh-i nâ-mihribânımı Gidelim serv-i revânım yürü Sa’dâbâd’a
Cânânımı cefâ kılıcı nev-civânımı İşte üç çifte kayık iskelede âmâde
Şâhin bakışlı yârımı rûh-ı revânımı Gidelim serv-i revânım yürü Sa’dâbâd’a
Sultanımı efendimi şâh-ı cihânımı Gülelim oynayalım kâm alalım dünyâdan
(…)
Mâ’-i tesnîm içelim Çeşme-i nev-peydâdan
Ben nice medh idem ki cemâlini el bilir Görelim âb-ı hayât akdığın ejderhâdan
Gün gibi bî-nazır bilir bî-bedel bilir Gidelim serv-i revânım yürü Sa’dâbâd’a
Bu izzete bu devlete gayet mahal bilir (…)
Yahya alelhusus ziyâde güzel bilir
Sultanımı efendimi şâh-ı cihânımı Bir sen ü bir ben ü bir mutrib-i pâkîze-edâ
İznin olursa eğer bir de Nedîm-i şeydâ
Taşlıcalı Yahya Gayrı yârânı bugünlük edib ey şûh fedâ
Gidelim serv-i revânım yürü Sa’dâbâd’a
Nedim
III. Metin IV. Metin

Bana rahm itmez o dilber ne kadar döksem yaş Ahvâl-i cihânı her zaman söyleşelim
Aynına gelmez anun yolına terk itsem baş Amma gam-ı aşkımız nihân söyleşelim
Taş bagırlu güzele virmeye idüm dil kâş Ey vâkıf-ı râz-ı aşk olan ârif-i cân
Nideyin çâre nedür veh basayın bagruma taş Ney gibi seninle bîzebân söyleşelim
Bagrı taşdan katıdur hey o cefâ-hû yârun mef‘ûlü / mefâ‘ilün / mefâ‘îlü / fa‘ûl
Eseri olmaz ebed âh ana âh u zârun Azmîzâde Haletî
Çekerem ta’nını ol derdle ben agyârun
Nideyin çâre nedür veh basayın bagruma taş V. Metin
(…)
Nazmîyâ bu gözüm yaşı oldı deryâ Dilberin işi itâb ü nâz olur
İstedügi dahı ol senün dilün budur yâ Çeşmi câdû gamzesi gammaz olur
Ana kolayına bir nesne gelür ol derdâ Ey gönül sabr et tahammül kıl ana
Nideyin çâre nedür veh basayın bagruma taş Yâre erişmek işi az az olur
fâilâtün / fâilâtün / fâilün
Edirneli Nazmî
Kadı Burhanettin
I, IV ve V. Metinler: Cevdet Kudret Solok, Edebiyat Bilgi ve Teorileri 1
II. Metin: Nedim Divanı
III. Metin: Edirneli Nazmi Divanı
(Metinler, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)
Kelime Dağarcığı:
âb-ı hayât: Ölümsüzlük suyu. âh u zâr: Ağlayıp inlemeler. agyâr: Düşman, rakip. ahvâl-i cihân: Dünyanın hâlleri.
alelhusus: Özellikle. âmâde: Hazır. ayn: Göz. bî-bedel/bî-nazır: Eşsiz, benzersiz. bîzebân: Konuşmadan. câdû: Cadı.
cefâ: Eziyet, zulüm. cefâ-hû: Eziyet etmeyi âdet edinmiş. cemâl: Güzellik. çeşm: Göz. Çeşme-i nev-peydâ: III. Ah-
met zamanında yaptırılan çeşmedir. derdâ: Eyvahlar olsun. devlet: Uğur, şans. dil: Gönül. dil-i nâ-şâd: Üzgün gönül.
ebed: Sonsuza dek. gam-ı aşk: Aşk derdi. itâb ü nâz: Kızmak ve nazlanmak. izzet: Yücelik, saygı. kâm: Zevk.
kâş: Keşke. Mâ’-i tesnîm: Cennet ırmaklarından biri. meh-i nâ-mihribân: Vefasız sevgili. mutrib-i pâkîze-edâ: Temiz ta-
vırlı çalgıcı. Nedîm-i şeydâ: Çılgın Nedim. nev-civân: Genç. nihân: Gizli. rahm itmez: Acımaz. rûh-ı revân: Yürüyen ruh.
Sa’dâbâd: Lâle Devri’ndeki eğlence köşklerinden biri. safa: Eğlence. serv-i revân: Selvi boylu sevgili. şâh-ı cihân: Dünya-
nın şahı. şûh: Nazlı ve neşeli güzel. ta’n: Kınama. vâkıf-ı râz-ı aşk: Aşk sırrını bilen. yârân: Dostlar. ziyade: Çok.

77
Hazırlayan: Osman ŞEN