Page 171 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
FİZİK 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 101
4. ÜNİTE : OPTİK > 4.6. Kırılma
Kavram : Kırıcılık İndisi
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı IŞIĞIN SÜRATİ BİZE NE SÖYLER? 15 dk.
Çalışmanın Amacı Kırıcılık indisi kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden faydalanarak soruları cevaplayınız.
IŞIĞIN SÜRATİ BİZE NE SÖYLER?

Işığın boşluktaki ilerleme hızı sabit olup 299 792 458 m/s’dir. Havadaki ortalama sürati bu değere çok
yakın olduğu için hava ortamında 300 000 km/s değeri kullanılabilir. Işık saydam bir maddenin içinde
ilerlerken maddenin cinsine bağlı olarak yavaşlar ve saydam madde içindeki ortalama ilerleme sürati
300 000 km/s değerinden daha düşük bir değer olur. Örneğin elmasta ışığın ortalama sürati yaklaşık
olarak 124 000 km/s’dir. Optisyen veya gözlükçülerin kullandığı CR-39 isimli organik camlarda yaklaşık
olarak 200 000 km/s’dir. Su içinde ışığın ortalama sürati ise yaklaşık olarak 225 000 km/s’dir.

Aşağıdaki şekillerde saydam maddelere hava ortamından aynı gelme açısı ile kırmızı ışın gönderil-
miştir.

Ɵ

Şekil 1’de kırmızı ışının su içinde izlediği yol verilmiştir.
Su
Ɵ
Şekil 1

Şekil 2’de kırmızı ışının cam içinde izlediği yol verilmiştir.
Cam

Şekil 2
Ɵ

Şekil 3’te kırmızı ışının elmas içinde izlediği yol verilmiştir.
Elmas

Şekil 3

Suyun kırıcılık indisi 4/3, camın kırıcılık indisi 1,5 ve elmasın kırıcılık indisi ise 2,42’dir.

Sorular

1. Yukarıdaki görsellerde ışınların izlediği yolları inceleyerek saydam ortamın kırıcılık indisi ile ışının
sapma miktarı arasında ne tür bir ilişki olduğunu belirtiniz.

2. Maddenin kırıcılık indisi ile ışının o ortamdaki ortalama sürati arasında ne tür bir ilişki vardır?

3. Kırıcılık indisi, birimi olmayan bir büyüklüktür. Bu açıklama ve metinde verilen bilgilerden yararla-
narak kırıcılık indisi kavramını nasıl tanımlarsınız?

169
Hazırlayan: Musa ÖZCAN