Page 209 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

CEVAP ANAHTARLARI FİZİK 10
Kavram Öğretimi

Çalışma No.: 108 Çalışma No.: 112
1. Öğrencilerin vereceği cevaplar değerlendirilir. Muhtemel cevap: 1. İnce kenarlı mercekler hipermetrop gözdeki ışık kırma kusu-
Paralel olarak gelen ışın demetini kırarak odak noktasında topla- runun düzeltilmesinde, kalın kenarlı mercekler miyop gözdeki
yan merceklere ince kenarlı ya da yakınsak mercek denir. ışık kırma kusurunun düzeltilmesinde kullanılır. Mercekler göze
gelen ışınları bir noktada odaklar. Ancak ışık kalın kenarlı mer-
2. İnce kenarlı mercekler görüntüyü büyütme özelliğine sahip ol- cekte dağıtarak odaklanır.
duğu için gözlük, dürbün, teleskop, mikroskop, fotoğraf makine-
si, projeksiyon cihazı gibi araçlarda kullanılabilir. 2. İnce kenarlı mercekler yakını net görmek, kalın kenarlı mercek-
ler uzağı net görmek için kullanılır. Bu nedenle ışığı kırma ölçü-
3. Merceğin büyüteç olarak kullanılabilmesi için görüntünün düz sü ince kenarlı mercek için yakınsama, kalın kenarlı mercek için
ve cismin boyundan büyük olması gerektiğinden cisim altıncı ıraksama ile ifade edilir.
şekildeki gibi F ile mercek arasında olmalıdır. 3. Yakın gözlük numarasını belirlemek için kullanılan kavrama
yakınsama, uzak gözlük numarasını ifade etmek için kullanılan
Çalışma No.: 109 kavrama ıraksama denir.
1. İnce kenarlı mercekler; saydam iki küresel yüzeyin ya da bir Çalışma No.: 113
düzlem ile küresel bir yüzeyin kesişmesi sonucunda oluşan uç
kısımları orta kısmına göre daha ince olan merceklere denir. 1. Karanlık bir ortamda farklı renklere sahip saydam cisimlerin
üzerine beyaz ışık düşürüldüğünde saydam cisimler, beyaz ışık-
2. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte- ta bazı renkteki ışınları geçirirken bazılarını ise soğurur. Bu şe-
mel cevaplar şöyle olabilir: kilde tek renkli ışık elde edilir. İstenilen renkli ışığı elde etmek
• İnce kenarlı mercekler, belirli mesafelerden cisimlerin düz için kullanılan saydam cisimlere ışık filtreleri denir.
ve büyük görüntüsünü oluşturduğu için araştırmacılar, ku- 2. Filtreler, beyaz ışık altında güçlü geçirdiği ışık veya ışıkların
yumcular, antikacılar tarafından büyüteç olarak kullanılırlar. karışımı renginde görünür. Örneğin filtre yeşil ışığı güçlü geçi-
• İnce kenarlı mercekler hipermetrop adı verilen yakını gö- riyorsa filtrenin arkasından bakan göz filtreyi yeşil renkte görür.
rememe göz kusurunun giderilmesini sağlayan gözlükte Eğer filtre yeşil ve mavi rengi güçlü bir şekilde geçiriyorsa göz
kullanılır. filtreyi bu iki rengin karışımı olan cyan renginde görür. Filtrele-
3. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte- rin güçlü geçirdiği renklerin yanında komşu renklerini de zayıf
olarak geçirdiği deneylerle tespit edilmiştir. Ancak gözümüz za-
mel cevaplar şöyle olabilir: yıf geçen renkleri algılayamadığından filtreyi güçlü geçen ışığın
• Cisim, merceğe 2F noktasından daha uzaktayken cismin renginde görür.
görüntüsü, merceğin diğer tarafında F ile 2F arasında ters,
gerçek ve cisimden daha küçük oluşur. 3. Kırmızı ve mavinin karışımı olan magenta, filtre kırmızı ve
• Cisim, merceğin 2F noktasındayken görüntüsü, diğer ta- mavi ışığı güçlü; turuncu, yeşil ve mor ışığı zayıf geçirir. Mavi
raftaki 2F noktasında ters, gerçek ve cisimle aynı boyda filtreye güçlü gelen mavi ışık, güçlü geçeceğinden filtre mavi
oluşur. görünür.
• Cisim, F ile 2F noktaları arasındayken görüntüsü, merce- Çalışma No.: 114
ğin diğer tarafındaki 2F’den daha uzakta ters, gerçek ve
cismin boyundan daha büyük oluşur. 1. Işık filtreleri, belirli renkteki ışınları soğurup kendi rengindeki
ışığı geçiren maddelerdir.
Çalışma No.: 110
2. Cisimler, Güneş ışığından gelen ışınların belirli kısmını soğura-
1. Isırılmış elma, ortası kenarlarından daha ince olan bir şekle ben- rak kendi rengindeki ışıkları yansıtırlar. Yansıyan bu ışınlar göze
zemektedir. gelerek cisimleri kendi renklerinde görmemizi sağlar. Örneğin
yeşil bir cisme gelen Güneş ışınlarının bir kısmı cisim tarafından
2. Kibritler birer ışık ışını olarak kabul edildiğinde ve birbirine soğrularak yeşil ışık yansıtılır. Böylece cisimden yansıyan yeşil
paralel duran iki kibrit ile paralel olmayan parçaların farklı bir ışık cismin yeşil görünmesine neden olur.
doğrultuda olma durumu dikkate alındığında “Kırılan parçaların
uzantısı bir noktada birleşir.” ifadesi paralel ışık ışınların kırıla- 3. Deniz ve filtre, saydam olmaları sebebiyle benzerdir. Denizin
rak bir noktadan geliyormuş gibi davrandığı anlamına gelmek- mavi renkli ışığı yansıtması ve filtrenin kendi rengini geçirmesi,
tedir. deniz ve ışık filtrelerinin farklılığıdır.
3. Oğuzhan, "Kalın kenarlı mercekler, paralel ışınlarının sanki bir
noktadan geliyormuş gibi dağılmasına neden olan ortası kenarla- Çalışma No.: 115
rından ince merceklerdir.” şeklinde bir tanım yapabilir. Cevap:
Işık filtreleri belirli bir renkte veya farklı renklerde ışık elde
Çalışma No.: 111 etmek için kullanılır. (D) Aydınlanma şiddetinin birimi
candela’dır. (Y) Aydınlanma şiddetinin birimi lüks’tür.
1. Işığın geniş alanlara dağılması için el fenerlerinde ve uzakta Işığın herhangi bir saydam ortamdaki hızının boşluktaki
olan cisimleri görmek amacıyla dürbünlerde kalın kenarlı mer- hızına oranına o ortamın kırıcılık indisi denir. (D) 3. çıkış
cekler kullanılabilir. Kenarları orta kısımlarına göre kalın olan
merceklerdir. Bu tür mercekler ışığı kırarak dağıtır.
2. Metinde kalın kenarlı merceğin aşağıda verilen özelliklerinden
bahsedilmiştir.
• Kenarları orta kısımlarına göre kalındır.
• Işığı kırarak dağıtır.
• Uzakta bulunan cisimlerin net görünmesini sağlar.
• Odak uzaklıkları negatif (-) kabul edilir.
3. Kalın kenarlı bir mercekte görüntü daima cisimden küçük, düz
ve sanaldır.

207