Page 207 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı
P. 207
CEVAP ANAHTARLARI FİZİK 10
Kavram Öğretimi
Çalışma No.: 92 Çalışma No.: 97
Aydınlanma şiddeti: Birim yüzeye (8) düşen (4) ışık (1) akısına 1. Asal eksene paralel gönderilen ışınların yansıyanlarının ya da
(6) denir. uzantılarının asal eksen üzerinde toplandığı noktaya aynanın
Işık şiddeti: Birim zamanda (2) belli bir doğrultuda (11) yayılan (3) odak noktası denir. Ayna yüzeyini oluşturan kürenin merkezine
ışık (1) yoğunluğuna (9) denir. merkez noktası denir. Asal eksen ile aynanın kesiştiği noktaya
tepe noktası denir. Küresel aynayı iki eşit parçaya bölen ve eğri-
Işık akısı: Kaynaktan (10) birim zamanda (2) yayılan (3) toplam (5) lik merkezinden geçen doğruya asal eksen denir.
ışık (1) miktarına (7) denir.
2. Küresel bir aynada odak uzaklığı sadece eğrilik yarıçapına bağ-
lıdır. Eğrilik yarıçapı büyürse odak uzaklığı da büyür.
Çalışma No.: 93
3. Öğrenci cevaplarına göre farklılıklar olabilir. Muhtemel cevaplar:
1. Gölge kaynaktan çıkan ışık ışınlarının hiçbirinin ulaşmadığı ka- ✓ Çukur aynalar makyaj aynası olarak kullanılabilir.
ranlık bölgeye denir. Yarı gölge ise ışık ışınlarının bir kısmını ✓ Tümsek aynalar arabalarda dikiz aynası olarak kullanılabilir.
alan yarı karanlık bölgeye denir.
2. Tutulma olaylarında görülen daha karanlık bölgeler gölge ile ifa- Çalışma No.: 98
de edilirken nispeten daha az karanlık olan bölgeler yarı gölge
kavramı ile ifade edilir. 1. Işığın kırılması özelliği kullanılarak geliştirilen ürünlere gözlük,
3. Gölge ve yarı gölge ışık ışınlarının doğrusal yolla yayılması- lens, fiber optik kablo gibi örnekler verilebilir.
nın bir sonucudur. Işık, saydam olmayan cisimlerden geçeme- 2. Farklı yoğunlukta hareket eden ışık ışınları bir ortamdan diğer
diği için bu cisimlerin arkasında ışık almayan bölgeler oluşur. ortama geçişi sırasında kırılmaya ve sapmaya uğrar. Bu durum
Işık kaynağının saydam olmayan cisme yaklaşması durumunda ışığın geliş doğrultusunun değişmesine neden olur.
gölge ve yarı gölge artarken, uzaklaşması durumunda azalır. Bu
özellikler gölge ve yarı gölge kavramlarının benzerlikleridir. 3. Işık ışınlarının bir ortamdan farklı bir ortama geçerken doğrultu
Bu kavramlarda görülen farklılık ise gölgenin, genellikle ışık değiştirmesi olayı kırılma olarak adlandırılır.
ışınlarının hiç ulaşamadığı ya da daha az ulaştığı bölgeler iken
yarı gölgenin ışık ışınlarının bir kısmının ulaşabildiği bölge ol- Çalışma No.: 99
masıdır.
1. Işık ışınının saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama ge-
Çalışma No.: 94 çerken yönünü ve doğrultusunu değiştirmesine kırılma denir.
1. Işık madde ile etkileşime girdiğinde ya geldiği ortama döner ya 2. Bir ışının kırılmaya uğraması için kırıcılık indisleri farklı ortam-
o
o
hedeflediği ortama geçer ya da soğrulma ile ısıya dönüşür. larda ilerlemesi ve ayırıcı yüzeyin normali ile 0 ila 90 arasında
bir açı yapması gerekir.
2. Düzgün bir yüzeye gelen ışınların gelme açısı yansıma açısına
eşittir. Yüzeye dik gelen ışınlar kendi üzerinden yansıyıp geri 3. Işık, Şekil 1’deki hava ortamı yerine kırıcılık indisi hava orta-
dönerler. mından daha büyük bir ortamda yine aynı açıyla ayırıcı yüzeye
gelseydi bu yeni ortamda daha yavaş ilerlerdi. Işığın n .sinθ =
1
1
3. Işık ışınlarının yansıtıcı bir yüzeye çarpması sonucu aynı ortam n .sinθ bağıntısına göre cam ortamında normalle yaptığı açı,
2
2
içinde doğrultu ve yönünü değiştirerek geri dönmesi olayı, yan- hızı değişmeden artacaktı.
sıma olarak adlandırılır.
Çalışma No.: 100
Çalışma No.: 95
1. Kırıcılık indisi, ışığın referans ortamına göre (bir başka ortama
1. Cisimlerin görülebilmesi için ışığın bir kaynaktan yayılması ya göre) ne kadar yavaş yol aldığını ifade eden ölçüdür. Işığın or-
da bir ışık kaynağı ile aydınlatılmış cisimlerin üzerinden yan- tamda yayılma hızını ölçmek için kullanılır.
sıyan ışınların göz tarafından algılanması gerekir. Cisimlerin
düzgün ya da bulanık görülmesini cisim yüzeyinin düzgün ya da 2. Öğrencilerin cevapları farklılık gösterebilir. Muhtemel cevap:
pürüzlü olması belirler. Hava ortamı referans kabul edilirse havadan aynı açıyla her sıvı-
ya ayrı ayrı tek renkli ışık ışını gönderilebilir. Bunun sonucunda
2. • Gelen dalga doğrultusu gelen ışına, yansıyan dalga doğrultusu ışığın, sıvı ortamlardaki doğrultu değişimleri incelenerek hava-
yansıyan ışına, dan gelen ışığın; en fazla kırıldığı ortamda daha yavaş, en az
• Doğrusal engel düzgün yüzeye, kırıldığı ortamda daha hızlı hareket ettiği söylenebilir.
• Gelen ve yansıyan dalganın hız doğrultusunun normal ile yap-
tığı eşit açılar, gelen ve yansıyan ışığın normalle yaptığı açıya Çalışma No.: 101
benzetilebilir.
1. Saydam ortamın kırıcılık indisinin artmasıyla kırılan ışın nor-
3. Işığın hareketinin kurallarını açıklayan yansıma kanunlarında male daha fazla yaklaşır. Işının sapma miktarı artar.
aşağıda maddeler hâlinde belirtilmiş genellemelerin yapıldığı
söylenebilir. 2. Kırıcılık indisi arttıkça ışının o ortamdaki ortalama sürati azal-
maktadır.
• Gelen ışın, normal ve yansıyan ışın aynı düzlemdedir.
• Gelen ışının yüzeyin normaliyle yaptığı açı, yansıyan ışının 3. Kırıcılık indisi, ışığın boşluktaki ilerleme hızının saydam madde
yüzeyin normaliyle yaptığı açıya eşittir. içindeki ortalama süratine oranıdır.
Çalışma No.: 102
Çalışma No.: 96
1. Snell Yasası incelendiğinde ışığın, kırıcılık indisine bağlı olarak
1) Odak noktası farklı ortamlarda farklı açılarla kırıldığı görülmektedir. Ölçüm-
2) Asal eksen leri yapılacak maddelerin referans alınacak kırılma indisi değer
3) Küresel ayna aralığı Snell Yasası ile tespit edilebilir. Refraktometrenin priz-
masına damlatılan maddenin özelliğine göre ışık; farklı açılarda
4) Tepe noktası kırılır, referans alınan değer aralığı ile karşılaştırılarak maddenin
5) Merkez içindeki çözünmüş madde miktarı tespit edilir.
205
