Page 208 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

FİZİK 10 CEVAP ANAHTARLARI
Kavram Öğretimi

2. Saydam bir ortamdan yüzeye gönderilen ışığın, yüzeye gelme hava genleşerek seyrekleşir. Bu şekilde asfalt üzerindeki havanın
açısı 0º (yüzeye dik doğrultuda geliyorsa) ise ışık diğer ortama kırılma indisi daha yukarıdaki havanın kırılma indisinden küçük
kırılmadan geçer. Bu durumda saydam yüzeye dik doğrultuda olur. Gökyüzünün alt kısımlarından gelen ışık ışınları asfalta
gelen ışınlar için Snell Yasası kullanılamaz. yakın bölgede tam yansıma yaparak göze ulaşır. Tam yansıma
yaparak göze ulaşan ışık, görme sistemi tarafından ışığın geldiği
Çalışma No.: 103 doğrultunun uzantısından ve yolun üzerinden geliyor gibi algı-
lanır. Gökyüzü mavi olduğundan yol üzerinde görülen mavilik
1. Belirli bir açıdan bakarken boş kâsenin tabanında bulunan ve su birikintisi sanılır. Asfalt üzerinde serap görülen noktaya doğru
görmediğimiz bir cismin, içine su konulduğunda görünmesi De- yaklaştıkça kırılan ışınlar göze ulaşamaz ve serap kaybolur.
met’in karşılaştığı olaya örnek olarak verilebilir. 3. Öğrenci cevaplarına göre farklılıklar olabilir. Muhtemel cevap:
2. Işının saydam ortamlardaki hareketi yoğun ortamdan daha az Fiber optik kablolar cam veya saydam plastik maddelerden yapılır.
yoğun ortama geçerken normalden uzaklaşma, az yoğun or- Bir uçtan giren ışık art arda tam yansımalar yaparak diğer uçtan çı-
tamdan daha fazla yoğun ortama geçerken normale yaklaşma kar. Havuz aydınlatma sistemleri de tam yansıma ve sınır açısı kav-
şeklindedir. ramlarının teknolojideki örneklerindendir.
3. Snell Yasası ile ilgili matematiksel modeli oluşturan kırıcılık Çalışma No.: 106
indisi ile normalle yapılan açıların sinüsü arasında ters orantı
vardır. Bu sebeple modelde unsurlar arasındaki ilişki, ışığın or-
tam değiştirirken izlediği yolun normal ile yaptığı açıların ora- 1. Öğrencilerin vereceği cevaplar değerlendirilir. Muhtemel cevap:
nının, ortamların indislerinin oranıyla ters orantılıdır şeklinde de Ortamların kırıcılık indisi farklılığı nedeniyle cisimlerin gerçek
açıklanabilir. konumlarından farklı bir konumda algılanmasına görünür uzak-
lık denir.
Çalışma No.: 104 2. Kırılma indisi küçük olan hava ortamından kırılma indisi büyük
olan su ortamına bakıldığında ışığın suya geçerken normale yak-
1. Kapı Işık ışınları laşarak kırılmasından dolayı havuzun tabanı olduğundan daha
yukarıda görülür. Bu nedenle havuz sığ olarak algılanır.
Sıcak oda Sınır açısı
3.
İnsanlar Çok yoğun ortam
Durum Işığın Davranışı
Kapı yüksekliği Az yoğun ortam
Geri dönen insanlar Işığın yansıması Işık, kırılma indisi küçük
olan ortamdan büyük Normale yaklaşarak kırılır.
Soğuk dış ortam Ortamları ayıran yüzey olan ortama geçerken
2. Kapı ile ilgili verilen örnekte kapı yüksekliği, ışının bir ortam-
dan diğerine geçişindeki sınır açısını temsil etmektedir. Örnekte Işık, kırılma indisi büyük
kapı yüksekliğinden daha uzun olan insanlar sıcak odaya gire- olan ortamdan küçük olan Normalden uzaklaşarak kırılır.
memekte ve geldikleri gibi geri dönmektedir. Buna göre sınır ortama geçerken
açısından daha büyük açıyla gelen ışın diğer ortama geçemez.
Geldiği gibi geri döner. Işığın bu şekilde geri dönmesi ışığın
yansımasıdır. Durum Cismin Görünür Uzaklığı
Sınır açısı, çok yoğun ortamdan gelen ışığın, az yoğun ortama
geçerken ortamları ayıran yüzey sınırından geçmesini sağlayan
açıdır. Sınır açısı, ışının bir ortamdan diğerine geçebilmesi için Kırılma indisi küçük olan
ortam farkına bağlı olan belirli bir ölçüdür. ortamdan büyük olan Cisim daha yakında görülür.
Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama gelen ışının gelme açısı ortama bakarken
sınır açısından daha büyükse ışın, diğer ortama geçemeden aynı
özelliklerle geri döner. Buna tam yansıma denir. Kırılma indisi büyük olan
3. Yansıma kanunlarına göre gelen ışın ve yansıyan ışın aynı or- ortamdan küçük olan Cisim daha uzakta görülür.
tamda olmalı, yani gelen ışın yansıdığında geldiği ortama geri ortama bakarken
dönmelidir. Gelme açısı ile yansıma açısı aynı olmalıdır. Bu du-
rumda tam yansıma olayında da ışın geldiği açı ile aynı değerde
olan açıyla yansımalıdır. Kapı örneğinde de kapı yüksekliğinden Çalışma No.: 107
daha uzun oldukları için kapıdan içeri giremeyen insanlar, geri
döndükten sonra başka bir yöne sapmadan geldikleri şekilde so- 1. Görünür uzaklık, ışığın farklı bir ortama geçişi sırasında kırı-
ğuk ortama aynen geri dönmektedir. larak nesnelerin bulunduğu noktadan farklı bir yerde görünme-
sidir.
Çalışma No.: 105
2. Durgun bir denizde derinliğin olduğundan daha az algılanma-
1. Kırıcılık indisi büyük olan ortamdan küçük olan ortama gönde- sının sebebi ışığın kırılmasıdır. Deniz tabanından gelen ışınlar
rilen ışının gelme açısı arttıkça kırılma açısı da artar. Kırıcılık hava ortamına geçiş sırasında normalden uzaklaşarak kırılır. Bu
indisi büyük ortamdan gelen bu ışın, belli bir açı değerinde kı- durum kırılan ışının doğrultusunun yüzeye yakın olmasına ve
rılma açısının en fazla 90 olmasını sağlayabilir ve bu durumda deniz derinliğinin olduğundan daha az görünmesine neden olur.
0
ışın, ortamları ayıran yüzey üzerinde hareket eder. Işının ayırıcı 3. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte-
yüzey üzerinden hareket etmesini sağlayan bu açıya sınır açısı mel cevaplar şöyle olabilir:
denir.
Gelme açısı sınır açısından büyük olduğunda ışın, gelme açısı • Akvaryumdaki balıklara üstten bakıldığında akvaryum
yansıma açısına eşit olacak şekilde geldiği ortama döner. Buna tabanı ve suda yüzen balıklar, bulundukları yerden daha
tam yansıma denir. yakındaymış gibi görünür.
• Suyun içindeki bir demir para, bulunduğu yerden daha ya-
2. Öğrenci cevaplarına göre farklılıklar olabilir. Muhtemel cevap: kındaymış gibi görünür.
Serap olayında asfaltın üzerindeki havanın sıcaklığı arttığı için
206