Page 204 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

FİZİK 10 CEVAP ANAHTARLARI
Kavram Öğretimi

tekrar duyulmasına yankı denir." açıklaması " Ses dalgalarının
Çalışma No.: 70
yayıldığı bir ortamda bir yüzeye çarpıp duyulmasına yankı de-
nir." şeklinde yeniden düzenlenebilir.
1. Frekans, titreşen maddenin saniyede yaptığı titreşimin bir ölçü-
südür. Genlik ise enerji ile karakterize edilir. Kulağa bir enerji- 3. Yansıyan sesin tekrar duyulmasında ortamdaki sesin hızı ve
nin etkisi zarar verebileceği için sesin kulağa zarar verme du- yansıyan yüzeyin ses kaynağına uzaklığının etkisi vardır.
rumu genlikle ilgilidir. Bu durumda genliği yüksek olan bir ses
dalgası ancak kulağa zarar verebilir. Çalışma No.: 75
2. Sesin frekansı yerine “ses yüksekliği”, sesin genliği yerine “ses
şiddeti” kavramları kullanılabilir. 1. Sesin gürültülü, boğuk ve anlaşılmaz olmasına uğultu denir.
3. Bir şişeye cisimle vurulduğunda şişenin yapıldığı cam ve için- 2. Çevre ve sağlık sorunlarına neden olabilen, istenmeyen birçok
deki su molekülleri titreşir. Şişede bulunan su miktarı arttıkça sesin kulağa yoğun olarak gelmesiyle oluşan ses kirliliğine gü-
madde miktarı da artacağından sesin birim zamandaki titreşim rültü denir.
sayısı ve frekansı azalır. Bu sebeple su miktarı fazla olan şişeye 3. Orkestrada kullanılan tüm enstrümanlar aynı parçayı çalarken
plastik bir çubukla vurulduğunda kalın ses çıkar. belli frekanstaki seslerden oluşan düzenli ses dalgaları çıkarır-
Bir şişeye üflendiğinde ses oluşması şişe içindeki hava mole- lar. Enstrümanların çıkardığı sesler, sesin biçim ve anlamlı tit-
küllerinin titreşmesi sonucu gerçekleşir. Su miktarı fazla olan reşimler kazanmış hâlidir. Bir asfalt delme makinesi düzensiz
şişeden ince ses çıkması, üflenen hava moleküllerinin şişe içinde frekanslı sesler çıkarır. Düzensiz frekanslı sesler gürültü olarak
küçük bir alanda dolaşmasından kaynaklanır. Bu durum hava adlandırılır.
moleküllerinin titreşiminin artmasını ve su miktarı fazla olan şi-
şeden çıkan sesin frekansının dolayısıyla ses yüksekliğinin daha Çalışma No.: 76
büyük olmasını sağlar.
1. Uğultu; kalın, boğuk, anlaşılmaz, rahatsız edici ve gürültülü ses
Çalışma No.: 71 ya da uğuldama sesi olarak tanımlanabilir. Gürültü; aralarında
uyum bulunmayan, çevre ve sağlık sorunlarına neden olabilen,
1. Melih ses şiddeti kavramı yerine ses yüksekliği kavramını kul- istenmeyen, hoşa gitmeyen, rahatsız edici ve düzensiz sesler bü-
lanmaktadır. Bu iki kavram birbirinden tamamen farklı kavram- tünü şekilde tanımlanabilir.
lardır. Doğru ifade sesi arttırmak için "ses yüksekliğini değil,
sesin şiddetini arttırmak" olmalıdır. 2.
Uğultu Gürültü
2. Melih annesine şu açıklamayı yapabilir: “Ses yüksekliği ve ses
şiddeti kavramları aynı kavramlar değildir. Sesin yüksekliği, se-
sin ince veya kalın işitilmesine sebep olan ses özelliğidir. Sesin Anlaşılmazdır. Ayırt edilebilir.
yüksekliği, saniyedeki titreşim sayısı yani frekansıdır. Ses şid- İstenmeyen sestir.
deti ise sesin uzaktan veya yakından duyulabilme özelliğidir.
Uzaktaki birine sesimizi duyurabilmemiz sesin şiddetine bağlı- Birçok ses bir Sağlığa uzun veya
dır. Ses şiddeti, sesin genliği ile ilişkilidir. Ses genliği artarsa ses aradadır. Rahatsız edicidir. kısa süreli zararlı
şiddeti de artar, azalırsa ses şiddeti de azalır.” olabilir.
3. Sesin yüksekliği ve sesin şiddeti insan kulağını etkileyecek dü- Duyulabilir.
zeyde ise zarar vermesi mümkün olabilir. Boğuktur. Titreşimdir.
Diğer seslerle uyum-
Çalışma No.: 72 suzdur.
Gürültülüdür.
1. Ali ve arkadaşlarının seslerini öğretmenin aynı gürlükte duy- Düzensizdir.
masından dolayı ses şiddetleri aynı özelliktedir. Öğretmenin her
bir öğrencinin seslerini ayırt etmesi tınılarının, bazı öğrencilerin
seslerini ince olarak algılaması frekanslarının farklı özellikte ol- 3. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte-
masından kaynaklanır. mel cevaplardan biri şöyle olabilir:
2. Orkestradaki birden fazla kemanın her birinden farklı tınıda ses Uğultu kavramı için: Annemle pazara gitmiştik. Bayram arifesi
çıkması durumu aynı şarkıyı seslendiren her insanın sesinin ren- olduğu için pazar yeri diğer günlere göre kalabalıktı. Daha pa-
ginin farklı olması ile benzerlik göstermektedir. Bu sebeple sesin zara girmeden bile pazarın kurulduğu alandan yükselen boğuk
rengi ifadesi sesin tını özelliği için kullanılmıştır. sesleri duyabiliyorduk. Pazar alanında ise ne konuştukları anla-
şılmayan birçok insan alışveriş yapıyordu.
3. Ses kaynaklarını birbirinden ayıran ve ses kaynağının cinsini be- Gürültü kavramı için: Karşı komşumuz, hemen hemen her haf-
lirlemeye yarayan sesin özelliğine tını denir.
ta sonu bahçesindeki otları temizlemek için erken saatlerde ot
biçme makinesini çalıştırıyor. Diğer komşumuz da kurumuş
Çalışma No.: 73 ağaç dallarını elektrikli testere ile keserek bahçe işlerinde ona
yardım ediyor. Ben bu sesler yüzünden uyuyamıyorum ve hafta
1. Kaynaktan uzaklaştıkça sesin tınısında değişiklik gözlemlen- sonları erken kalkmak zorunda kalıyorum.
mez. Sesin tınısı uzaklığa bağlı olarak değişen bir nicelik de-
ğildir.
Çalışma No.: 77
2. Tını, sesin rengi olarak ifade edilir. Aynı frekansta ses çıkaran
kaynakları birbirinden ayıran ve ses kaynağının cinsini belirle- 1. Ses kirliliği; insanların işitme sağlığını ve algılama gücünü
meye yarayan sesin özelliğine tını denir. olumsuz yönde etkileyen, kişinin psikolojik ve fiziksel dengesini
bozabilen, iş verimini düşüren, çevrenin doğallığını bozan bir
Çalışma No.: 74 çevre sorunudur.
1. Ses dalgalarının bir yüzeye çarpıp tekrar duyulmasına yankı 2. Bu sorunun cevabı öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhte-
mel cevaplar:
denir. •
2. Yankı olayının gerçekleşmesi için gereken unsur ses kaynağıdır. • Taşıtlardan çıkan korna, fren, motor ve egzoz sesleri,
Ancak sesin de yayılması için bir ortam olması gerekir. Bu se- Uçakların çıkardığı ses,
beple bir önceki soruda da "Ses dalgalarının bir yüzeye çarpıp • Endüstrinin yoğun olduğu bölgelerde fabrika gürültüleri.
202