Page 30 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
16 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : ELEKTRİK VE MANYETİZMA > 1.2. Elektrik Devreleri
Kavram : Elektromotor Kuvveti
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı KUVVET DEĞİL POTANSİYEL FARKI 20 dk.
Çalışmanın Amacı Elektromotor kuvveti kavramını tanımlayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

KUVVET DEĞİL POTANSİYEL FARKI
Günlük hayatta birçok alanda karşımıza çıkan piller, kimyasal enerjiden
elektrik enerjisi üreten cihazlardır. Kimyasal bileşenleri lityum, kadmiyum,
cıva, nikel, gümüş, çinko, manganez ve kurşun gibi çeşitli metalleri ba-
rındırır. Bu piller, içerisindeki kimyasal enerji tükendiği zaman şarj edilip
tekrar kullanılamayan pillerdir. Piller, güç tüketimi az olan cihazların çalış-
tırılmasında; el fenerleri, ölçüm aygıtları, kumandalar ve alarm sistemi gibi
elektrikle çalışan cihazlarda kullanılmaktadır.

Görsel 1’de olduğu gibi elektrik yükleri yeteri kadar birbirlerini iter veya çe- Görsel 1: Pil içinde kutuplaşan yükler
kerse bu yüklü parçacıklar birbirinden ayrılır. Artı (+) yüklü parçacıklar pilin
pozitif kısmında, eksi (–) yüklü parçacıklar pilin negatif kısmında toplanır.
Bu durumda pilde potansiyel farkı oluşur. Zira bir devrede yük akışını sağlayan unsur, bir kaynağın uçları
arasındaki potansiyel farkıdır.

Birim yükün devreyi dolaşması için gerekli olan enerji, potansiyel
Elektronun hareket yönü rekete geçer ve akım oluşur. Bir pilin elektrik devresine sağladığı
farkıdır. Görsel 2'de görüldüğü gibi kapalı bir elektrik devresine
pil bağlandığında elektronlar bu potansiyel farkının etkisiyle ha-
net potansiyel farkı elektronları, genel anlamda yük taşıyıcılarını
hareket ettiren kuvvet anlamına gelse de aslında bunlar bir kuvvet
değildir. Buradaki olay, iki kısım arasındaki bir potansiyel farkıdır.
Genellikle bir pilin potansiyel farkının sabit olduğunu düşünürüz.
Zira potansiyel farkı, sadece pilin içinde gerçekleşen ve kimyasal
enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren tepkimelere bağlıdır. Pilin
uçları arasındaki potansiyel farkı, akım arttıkça azalır.
Görsel 2: Kapalı bir elektrik devresi

Görsel 3’te görüldüğü gibi bir pil üzerinden akım geçmediği du-
rumda pilin uçları arasındaki potansiyel farkı yine vardır. Fizikte
bu durum elektromotor kuvveti kavramıyla belirtilir. Bu kavramı
kısaca özetlemek gerekirse;
• Kapalı bir devrede oluşan bu kuvvet kaynakları, devrenin güç
kaynaklarıdır. Görevleri ise akımın oluşmasını sağlayacak po-
tansiyel farkını üretmektir. Pilde meydana gelen potansiyel far-
kı, elektronların devreyi dolaşmasını sağlamak için kullanılır.
Bu sayede devrede elektrik akımı meydana gelir.
• Açık, üzerinden akım geçmeyen bir devre, üretecin iki kutbu
Görsel 3: Açık bir elektrik devresi arasındaki maksimum potansiyel farkını ifade eder. Pilin uçları
arasında potansiyel farkı vardır.

28