Page 193 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
71 TARİH 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
3. ÜNİTE : DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SAVAŞÇILAR VE ASKERLER> 3.2. Tımar Sistemi
Kavram : Cebelü
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı OSMANLI ORDUSUNUN CENGAVERLERİ 15 dk.
Çalışmanın Amacı Osmanlı ordu sisteminde cebelülerin rolünü değerlendirebilme.

1. Yönerge: Metin ve görselden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Moğollarda ve Osmanlılardan önceki Türk İs-
lam devletlerinde cebe, askerî bir terim olarak
‘cebepûş’ şeklinde geçmektedir. Osmanlılarda
da hemen hemen aynı manada kullanılmakla
beraber tımar teşkilatı içindeki uygulamayı be-
lirten özel bir anlam kazanmıştır.

Cebelü asker, tımar sahibinin geliriyle doğru-
dan ilgili olup sayıları bu gelirlere göre tespit
edilmiştir. II. Murad Devri’ne ait 1431 tarihli
Arvanid Sancağı Defteri’nde bu uygulama-
nın ilk örnekleri yer almaktadır. Bu deftere
göre geliri 1000 akçenin altında olan tımar
sahipleri “kendüleri cebelü” ifadesiyle be-
lirtilmiştir. Yani bunlar bizzat tam teçhizatlı
olarak sefere katılacaklardı. 1500-2000 akçe
tımarı olanlar yine kendileri cebelü ve yan-
larında kendi hizmetlerini gören bir “gulâm” veya “oğlan” getirmekle yükümlü tutulmuşlardır.
2000 akçenin üstünde tımarı olanlar ise “bürüme” denilen mükemmel bir zırhla ve gelirlerinin duru-
muna göre belirli sayıda tam teçhizatlı cebelü ile sefere katılırlardı. Cebelü miktarları Fatih Kanun-
nâmesi ile standart hâle getirildi.
Fatih kanununa göre mızrak, kılıç, ok, yay ve kalkan gibi silahlar taşıyan cebelü, süvari olarak sefer-
lere katılırdı. Kanun hükümlerine göre bir sipahinin cebelüsü yolda firar ederse sipahi onun yerine
bedel olarak bir başkasını koymak mecburiyetinde idi. Yapılan yoklamalarda sipahiler ve cebelülerin
teftişini doğrudan beylerbeyi yürütürdü. Sipahi, cebelüsünü genellikle tımar toprağındaki köy ahali-
sinden seçerdi.
(Feridun Emecen, “Cebelü”, TDV İslâm Ansiklopedisi,
C.7, İstanbul 1993, s.188-189’dan düzenlenmiştir.)

1. “Cebelü” ne demektir?
Tahmini anlam:

Gerçek anlam:

130