Page 53 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı
P. 53
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
27 TARİH 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ> 1.4. Anadolu’nun Türkleşmesi
Kavram : Hâcip
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi
Çalışmanın Adı SARAY BÜYÜKLERİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Hâciplik görevinin Selçuklu idari teşkilatındaki yerini kavrayabilme.
Yönerge: Verilen bilgilerden yararlanarak soruları yanıtlayınız.
Sözlükte: Araya girmek, mâni olmak Hâcip Divan-ı Lügati’t- Türk’te: Tayandı keli-
birinin bir yere girmesini engellemek; mesinden gelen tayangu, “o bana da-
örtmek, gizlemek anlamlarına gelen, bir yandı” anlamındadır. Tayangu kelimesi
kişinin bir yere girmesine engel olan kim- Arapça hâcib (kapıcı) sözcüğü yaygınla-
se, kapıcı. şınca bununla yer değiştirmiştir.
1. Tanımlara göre hâciplerin görevleriyle ilgili en önemli çıkarımınız ne olabilir?
A) Yusuf Has Hacib, ulu hâcip B) “İhtiyar bir kadın, Nizâ- C) Abdülmelik b. Mervan der
için hükümdarın gören gözü ol- mü’l-mülk’ e takdim etmek üzere, ki, “Kendine halkın en hayırlı-
duğunu, hükümdarın ve bütün elinde bir “rik’a” (kağıt, deri par- larından hâcib seç çünkü o se-
ülkenin kendisine güvenebile- çası) ile hâcibin huzuruna geldi. nin yüzün ve lisanın yerindedir.
ceği halkın duasını alacak soyu Hâcib bu rik’a’yı vezire vermedi. Kapına gelen her kişinin içeri
temiz ve iyi ahlaklı bir kimse ol- Nizâmü’l-mülk, hâcibine şu söz- girmesine izin vermen veya geri
ması gerektiğini söylemiştir. leri söyledi: “Ben seni sırf huzu- çevirmen için, onun durumunu
ruma gelemeyen zayıf ve ihtiyar sana hâcib bildirir.”
erkeklerle ihtiyar kadınlar için
istihdam ediyorum. Sen bunla-
rın işlerini bana ulaştırmadıktan
sonra, sana ihtiyacım yoktur.”
2. Verilen örneklerden yararlanarak hâciplerde olması gereken özellikler için neler söyleyebilirsiniz?
Hz. Peygamber’in kurmuş olduğu İslam Devleti’nde ve ondan sonra Hulefâ-i Râşidîn döneminde hâ-
ciplik görevi görülmektedir. Bununla birlikte Hz. Peygamber ve Raşid halifelerin yönetimi esnasında
hacipliğin kurumsal bir yapıya kavuştuğundan bahsedilmez.
50
