Page 56 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 29
1. ÜNİTE : YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ> 1.4. Anadolu’nun Türkleşmesi
Kavram : Vezir
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı YÖNETENLERİ YÖNETENLER 20 dk.
Çalışmanın Amacı Vezirlik görevinin Selçuklu idari teşkilatındaki yerini kavrayabilme.

Yönerge: Verilen bilgilerden yararlanarak soruları yanıtlayınız.
İslâmiyet öncesi dönemde kurulan Türk devletlerinde, vezirlik müessesesine muadil yabguluk ve
aygucılık gibi makamlar bulunmaktaydı. Özellikle II. Göktürk Devleti’nde Bilge Tonyukuk ile ön plana
çıkan ayguçılık, vezirliğe muadil bir makam olmuştur.
İslâmiyet’in kabulünden sonra kurulan Türk devletlerinin teşkilat yapısında ise, vezirlik müessesesi
önemli bir yer edinmiştir. Vezirlik müessesesi, yasama, yürütme ve yargı yetkilerine hükümdarın
mutlak vekili sıfatıyla sahip olan vezirin başında bulunduğu bir makamdır. Dîvanlara başkanlık etme,
şikâyetleri dinleme ve çözüme kavuşturma hükümdara danışmanlık yapma gibi konular vezirlerin
yetki ve sorumluluğunda olmuştur. Hükümdardan hemen sonra gelen vezirler, hükümdar adına dev-
leti fiilen idare etmişlerdir.

1. “İlk Türk veziri kabul edilen Bilge Tonyukuk’un kendi adına diktirdiği abidesinde yazdıklarından ha-
reketle aygucının (vezir) Göktürk Devleti üzerinde etkili olduğu konuları aşağıdaki metinlerin altlarındaki
boşluğa yazınız?

(...)
Vezir, beyin halka uzanan elidir
Kuşkusuz gereklidir beye vezir
Vezir iyi olursa bey rahat uyur
Vezirdir yüklenen beylerin yükünü
Vezirdir sağlam tutan beyliğin kökünü

Yusuf Has Hacip
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

2. “Vezirler yönetenleri yöneten konumundadır.” İfadesi sizce doğru bir çıkarım mıdır? Açıklayınız.

“Kağan mı kılayım, dedim. Düşündüm. Zayıf boğa ve semiz boğa arkada
tekme atsa; semiz boğa, zayıf boğa olduğu bilinmezmiş derler diyip, öyle dü-
şündüm. Ondan sonra Tanrı bilgi vermediği için kendim bizzat kağan kıldım…”

“İltiriş Kağan bilici olduğu için, cesur olduğu için, Çine karşı on yedi defa sa-
vaştı, Kıtaya karşı yedi defa savaştı, Oğuza karşı beş defa savaştı. Onlarda
müşaviri yine bizzat ben idim, kumandanı yine bizzat ben idim.

Tonyukuk

53