Page 68 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 36
1. ÜNİTE : YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ > 1.4. Anadolunun Türkleşmesi
Kavram : Gulâm
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı SELÇUKLULARDA GULÂM SİSTEMİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Türkiye Selçuklu Devleti yapılanmasında yer alan gulâm sistemini analiz edebilme.
Yönerge : Öğretmen, öğrencilere çalışma kağıtlarını dağıtır. Öğrencilerden aşağıdaki metni okuyarak
metinle ilgili soruları cevaplamalarını ister.

Son zamanlarda çeşitli televizyon programlarında ve gazetelerde gulâm sistemiyle ilgili haberlere rastla-
yan Tarih Öğretmeni Ahmet, konunun doğru ve güvenilir kaynaklardan öğrenilmesini sağlamak amacıyla
öğrencilerine araştırmaları için Selçuklularda gulâm sistemi konusunu verdi. Öğrencilerinden bu sistemi
araştırarak gelecek hafta derste sunmalarını istedi. Öğrenciler konuyu araştırmaya başladılar.Bir hafta
sonra Ahmet öğretmen derse hazırlıklı gelen öğrencilerine söz hakkı verdi. Seçilen öğrenciler konuyla
ilgili kısa bilgiler vermek kaydıyla sunumlarını şu şekilde yaptılar:
Azra: Gulâm sisteminin ilk izlerine Hz. Ömer döneminde rastlanmakla beraber, Emeviler ve özellikle
Abbasiler döneminde uygulanmış ve daha sonra Türk İslâm devletlerinde idarî ve askerî yapının temel
ve vazgeçilmez bir unsuru hâline gelmiştir.
Çağan: Esir veya köle olarak hizmete alınan kimselerin, kabiliyetleri ve aldıkları eğitim neticesinde ka-
zandıkları becerileri doğrultusunda başta ordu olmak üzere çeşitli devlet hizmetlerinde istihdam edilmesi
suretiyle işleyen bir sistemdir.
Mustafa: Kölelerin askerî hizmetlerde kullanılması, kölelik sisteminin ortaya çıkışından beri rastlanan
bir uygulamadır. Buna karşılık gulâm sisteminde kölelerin, sistematik bir askerî eğitime tabi tutulmak
suretiyle profesyonel asker olarak yetiştirilmesi ve daimî ve maaşlı olarak muhtelif devlet hizmetlerinde
görevlendirilmesi söz konusudur. Dolayısıyla bu sisteme dâhil olan bir gulâm, profesyonel asker niteliği
taşımakta ve sıradan kölelerden farklı bir konumda bulunmaktadır.

Tuna: Gulâm sisteminin Türkiye Selçuklularında tercih edilmesinde:Türkistan’dan gelen Türkmenlerin
merkezî devlet bünyesine alınmasında bu sistemin uygulanabilir olması; gulâm sistemine göre yetişen
askerlerin hükümdara sadık olması ve bu bakımdan her şartta canı pahasına hükümdar için mücadele
etmesi;özel bir eğitim sürecinden geçtikleri için savaşlarda en etkin ve en dinamik güç olarak mücadele
etmeleri gibi etkenler göz önünde bulundurulmuştur.
Serra: Selçuklu devletlerinde gulâmlar, genel olarak padişahın gücünü artırmak ve merkezî otoriteyi
güçlü hale getirmek için kullanılmıştır.

Fatma: Selçuklu devletinde başından itibaren merkeziyetçi bir yapı tesis edilmeye çalışılmıştır. Bu yapı-
yı tesis etmek için kullanılan gulâmlar, Tuğrul Bey döneminden itibaren önemli görevlere getirilerek, aktif
bir şekilde kullanılmıştır. Böylece Türkmen aristokrasisinin gücü kırılmak istenmiş ve taht kavgalarında
bu Türkmen beylerinin etkinliği de azaltılmıştır.
65