Page 91 - Biyoloji 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
43 BİYOLOJİ 11 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11
Kavram Öğretimi 44
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : İNSAN FİZYOLOJİSİ > 11.1.4. Dolaşım Sistemi > 11.1.4.1. Kalbin, damarların ve kalbin yapısı, görevi ve işleyişi
Kavram : Madde Alışverişi
Sorular: Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi
1. Aşağıda atardamar, toplardamar ve kılcal damarda kan basıncı, toplam kesit alanı ve kanın akış
Çalışmanın Adı 20 dk.
hızını gösteren grafikler verilmiştir. Grafiklerde X, Y ve Z yerine kan basıncı, toplam kesit alanı ve HER YERE UĞRARIZ
kanın akış hızı kavramlarından hangisi gelir? Çalışmanın Amacı Madde Alışverişini Açıklayabilme
X Y Z Yönerge: Aşağıda verilen metin ve görselden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Damar Damar Damar Ben Ernest Starling, 1882’de henüz 16
Atar Kılcal Toplar çeşitleri Atar Kılcal Toplar çeşitleri Atar Kılcal Toplar çeşitleri
damar damar damar damar damar damar damar damar damar yaşındayken tıp eğitimi almaya başladım.
Kendi adımla anılan Starling hipotezini
X:.................................... Y:.................................... Z:....................................
kurdum. Biliyordum ki doku ve kan
arasında madde alışverişi, vücuttaki
2. Aşağıdaki tabloda damarların özellikleri verilmiştir. Verilen özellik hangi damara ait ise o kutucuğa hücrelerin beslenmesinin temelidir.
( √ ) işareti koyunuz.

Damardaki Özellikler Atardamar Toplardamar Kılcaldamar

Kalpten aldığı kanı doku ve organlara taşır.

Atardamar ve toplardamar arasında yer alan, doku Görsel 1: Ernest Starling
ve organları besleyen damarlardır.
Her hücre ihtiyaç duyduğu oksijeni ve diğer maddeleri kan aracılığıyla alır. Dolaşım sistemi içerisinde
Doku ve organlardan aldığı kanı kalbe taşır.
madde alışverişinin nasıl gerçekleştiği Starling Hipotezi ile açıklanır. Dolaşım sisteminin temel işlevi;
besin, gaz ve atıkların taşınmasıdır. Hipoteze göre kan ile doku hücreleri arasındaki madde alışverişi,
Oksijen yoğunluğu fazla olan temiz kanı taşır.
kan basıncı ile kandaki proteinlerin oluşturduğu osmotik basınç sayesinde gerçekleşir.
Karbondioksit yoğunluğu fazla olan kirli kanı taşır. Osmotik basınç, kan plazmasında bulunan proteinlerden kaynaklanır. Protein ozmotik basıncı kılcal
damar boyunca sabittir. Kan basıncı ise kalbin kasılmasıyla oluşan basınç olup atardamar ucundan
toplardamar ucuna gidildikçe azalır. Bu basınç farklılığına bağlı olarak kılcal damarların atardamar
3. Aşağıdaki damarlardan hangileri oksijen yoğunluğu fazla olan temiz kanı, hangileri karbondioksit ucunda besin ve mineraller hücreler arası sıvıya geçer. Bu sıvıya doku sıvısı denir. Kılcal damarların
yoğunluğu fazla olan kirli kanı taşır? Uygun olan cevabı, damarın karşısındaki kutucuğa (√ ) işareti
toplardamar ucunda ise kan basıncının osmotik basınçtan düşük olması, doku sıvısından atık madde-
koyarak gösteriniz.
lerin ve CO2 gazının geçişini sağlar.
Oksijen yoğunluğu fazla olan temiz kan, karbondioksit yoğunluğu fazla olan kirli kan

KB: 40 mmHg KB: 15 mmHg
Damarlar Temiz Kan Kirli Kan
OB: 25 mmHg OB: 25 mmHg
Aort
Su
Kan Kan
Oksijen
Akciğer toplardamarı akışı Besin akışı
Kılcal damar
Karaciğer toplardamarı Atar Toplar
damar ucu damar ucu
Üre
Akciğer atardamarı CO
2
Artık madde
Doku sıvısı
Görsel 2: Kılcal damarda, kan ile doku hücreleri arasında madde alışverişi yapılır.

88 89
Hazırlayan: Betül ZOR