Page 167 - sosyoloji

SOSYOLOJİ 11

Üniversitelerin kuruldukları kentin mekânsal yapısına rımları çekme gibi döngüsel pek çok canlılığı da beraberinde
etkisi: getirmektedir. Ancak üniversitenin gelişiminde kurulduğu
Üniversiteler kuruldukları kentlerde mekânsal anlamda dönü- kentin toplumsal yapısının uygunluğu da büyük önem taşı-
şümleri de tetiklemektedir. Kampüs alanları çekim merkezi maktadır. Üniversite çalışanları açısından düşünüldüğünde,
olup konut ve hizmet sektörleri, kampüs alanları çevresinden bu kişilerin barınma, çocuklarının eğitimi, sosyal ve kültürel
başlamak üzere hızla gelişmektedir. Özellikle, küçük ve orta etkinlikleri gerçekleştirebilecek alanlar vb. ihtiyaçları üniver-
ölçekli kentlerde üniversitelerin kurulmasından sonra, kent sitenin bulunduğu kent tarafından karşılanamazsa; akademik
alanının büyümesi, kentsel işlevlerin çeşitlenmesi ve yeni ve idari kadrolarda çalışan kişiler o üniversitede çalışmayı ter-
istihdam alanlarının oluşması, konut piyasasının canlanması, cih etmeyebileceklerdir. Böylesi bir durum üniversitenin geli-
yurt ve pansiyon benzeri mekânların kentsel yaşam alanlarına şimine de olumsuz etkide bulunacaktır. Öğrenciler açısından
dâhil edilmesi, yeni yerleşim alanlarının oluşması gibi kentsel da benzer bir durumdan söz etmek mümkündür. Yani barınma,
alan kullanımında önemli yapısal değişimlere yol açmaktadır. ulaşım, eğlenme, sosyal aktivite vb. ihtiyaçların karşılanmıyor
olması kentte bulunan üniversitenin tercih edilmemesi sonu-
Üniversitelerin kuruldukları kentin sosyal ve kültürel ya- cunu doğuracaktır. Bu bağlamda üniversitenin/üniversitelinin
pısına etkileri: beklediği hizmetleri üretemeyen, değişim ve gelişime kapalı
Kentin büyüklüğü, kültürel açıdan üniversite-kent ilişkisini bir kent, üniversitenin gelişimini de engelleyebilecektir.
etkilemektedir. Büyük kentlerdeki üniversiteler yerel yaşamın
odak noktası olamamakta sadece entelektüel yaşama destek Çalışma No.: 36
olmaktadır. Büyük kentlerdeki üniversite öğrencisinin yaşamı,
kampüs ve kentin içindeki faaliyetlerin birleşimi iken küçük 1. Yönerge:
kentlerde üniversiteler kent yaşamına daha hâkim ve kentin
yaşam kalitesini daha fazla etkileme şansına sahiptir. Üniver- 1. Toplumsal yapıyı ön plana çıkaran yaklaşımlara göre fail,
siteler, kentlerin çekim gücünü artırmakta, sosyal, ekonomik yapının belirlediği sınırların dışına çıkamamaktadır. Örneğin
ve kültürel hayatın gelişimini hızlandırmakta ve geleneksel Suudi Arabistan’da çalışan iş gücünün sadece % 5’i kadındır.
kalıpları değiştirmektedir. Üniversiteler, kütüphanesi, spor Onların da genelde erkeksiz ortamlarda çalışmalarına izin ve-
tesisleri, sosyal hizmetleri, araştırma merkezleri, STK’lar rilmektedir. Ayrıca kadınların araba kullanması yasakken Su-
veya yerel yönetimlerle ortak projeleri, yöre halkına yöne- udi Arabistan Kralı Salman bin Abdülaziz el Suud, kadınların
lik eğitimler, düzenlediği akademik konferanslar, çalıştaylar, araba kullanmasına izin verilmesine yönelik bir kararname
kongreler, açık oturumlar, öğrenci kulüplerinin etkinlikleri, yayınlamış ve kadınların araba kullanmasına izin verilmiştir.
varsa radyoları veya televizyonları ile kuruldukları kentlerin Yani kadın yapının belirlediği sınırların dışına çıkamamıştır.
sosyal ve kültürel yapısını etkilerler. Üniversitelerde, Eras- Bireyi önceleyen yaklaşımlara göre birey, seçimlerini özgürce
mus ve Farabi gibi akademik değişim programları vasıtasıyla, yapabilmektedir. Örneğin 1967’de Vietnam Savaşı zamanında
Anadolu kentlerine ulusal ve uluslararası öğrenci hareketliliği dünya ağır sıklet boks şampiyonu Muhammed Ali Clay as-
kapsamında farklı kültürlere mensup öğrenciler de gelmekte- kere çağrılmıştır. Kariyerinin zirvesinde olan boksör muaye-
dir. Kent kültürünün renklenmesi adına bunlar olumlu geliş- neden geçse de Vietnam’a karşı savaşmaya kesinlikle karşı
melerdir. çıkmıştır. Amerika tarafından zorla gönderilmek istense de
Muhammed Ali bu teklifi “Vietnamlılarla bir alıp veremedi-
Açıkla:
ğim yok, hem onlar beni sizler gibi zenci diye hiç aşağılama-
Bu bölümde öğrenciden beklenen tahminleri ile araştırmaları dılar, bana hiçbir kötülük yapmadılar” diyerek reddetmiştir.
arasındaki çelişkili durumları ortadan kaldırıcı açıklamalarda ABD hükümeti Muhammed Ali’yi vatan haini ilan etmiştir ve
bulunmalarıdır. Örneğin öğrencilerin, üniversitelerin kurul- herhangi bir eyalette maça çıkmasını yasaklamıştır. M. Ali’nin
dukları kentin demografik yapısına etkileri konusundaki muh- bu tavrı başkalarını da etkileyerek bu yönde bir kamuoyu oluş-
temel tahminlerinin, masını sağlamıştır.
“Üniversite çalışanları ve öğrenciler kente yerleşeceği için Hem yapıyı hem de bireyi bir arada değerlendiren sosyolojik
göç artar.” yaklaşımlara göre ise yapı ve fail birbirini karşılıklı olarak et-
kilemektedir. Örneğin avukat olan Mahatma Gandi Londra’da
“Üniversiteler bulundukları bölgede ekonomiyi canlandırdığı ırk ayrımcılığına maruz kalmıştır ve bundan çok etkilenmiştir.
için göçler artar” şeklinde olduğunu düşünelim. Ülkesine döndüğünde İngiliz sömürgeciliğine karşı sivil di-
Araştırmaları sonucunda ulaşacağı bilgi: reniş başlatmıştır. Bütün engellere ve sınırlamalara rağmen
“Üniversitelerin kentlerde kuruldukları zaman ilk belirgin et- ülkesine bağımsızlık kazandırmıştır.
kileri demografik etkilerdir. Bu etki her kent ya da üniversite 2. Olası cevap:
ölçeğine göre değişse de üniversitelerin zamanla büyümesi, İnsanlar belli davranışlarda bulunurlar. Bu davranışlar yapıyı
öğrenci ve öğretim üyesi sayısının artması, nüfus ve göç ya- dönüştürür yapı da davranışları dönüştürür. Çünkü toplumsal
pısında değişimleri getirmektedir. Bu etki her kent ya da üni- gerçekliğin bir boyutu, bireylerin eylem ve davranışları diğer
versite ölçeğine göre değişse de üniversitelerin zamanla büyü- boyutu da yapının işleyişi ile ilgilidir. Toplumsal yapı faillerin
mesi, öğrenci ve öğretim üyesi sayısının artması, nüfus ve göç sosyal etkileşimleri yoluyla üretilir. Faillerin davranışları key-
yapısında değişimleri beraberinde getirmektedir.” fî ve bireylerin isteği ve arzusuyla gerçekleşmediği gibi yapı-
Öğrencinin tahminleri araştırma sonuçlarıyla tutarlı ama ek- nın belirlediği/baskıladığı şekliyle de olmaz. Yapılar faillerin
siktir. Çünkü üniversitelerin kentin demografik yapısına et- davranışlarını sürekli kısıtlayan, sınırlayan bir özelliğe sahip
kisi üniversitelerin ve kentlerin ölçeğine göre değişmektedir. değildir. Yapılar aynı zamanda faillere imkânlar sunarak fail-
Ayrıca kentler eğitim için kente gelen öğrencilere iş imkânı lerin normal şartlarda yapamayacağı şeyleri yapabilmelerine
sunamaz ise öğrencilerin geri dönüşü de kaçınılmaz olacak ve imkân tanır. Fail içinde bulunduğu ortamı ve koşulları değer-
demografik yapıya etkisi de kısa süreli olacaktır. lendirir, sosyal bağlamı hesaba katar ve kendisine en uygun,
kendisi açısından en kârlı, en güvenli ve en rasyonel davranış-
Tartışma sorusu: ta bulunmaya çalışır.
Toplumsal yapı unsurları, birbirini etkileyerek uyum içinde 3. Olası cevap:
toplumsal düzenin devamlılığını sağlar. Unsurlarda meydan Gündelik yaşamda toplumsal yapı dayattığı kurallarla davra-
gelen bir değişme yapının bütününü etkiler. Yapı unsurları nışlarımızı sürekli olarak yönlendirmekte ve şekillendirmek-
birbirini desteklemezse toplumsal yapının uyumlu bütünlüğü tedir. Hangi ortamda nasıl davranacağımız, nasıl giyineceği-
bozulur. Üniversiteler kentin çekiciliğinin artması, sosyo-kül- miz vb. davranış ve tutumlar toplumsal kurallar tarafından
türel atmosfere etkisi, yetişmiş insan gücü çekme, nüfus artışı, belirlenmektedir. Bir fail olarak davranışlarımız da yapıyı
araştırma faaliyetleri, ticari sektörde hareketlenme, üretim ar- etkilemektedir. Örneğin çevreye karşı duyarlı olmamız çev-
tışı, kamu hizmetlerinde büyüme, ekonomik büyüme ve yatı- resel ve buna bağlı olarak ortaya çıkacak toplumsal sorunları
engelleyebilir.
164