Page 9 - Kimya 9 | 4. Ünite

Maddenin Hâlleri

HAVADAN AZOT VE OKSİJEN ELDESİ

Görsel 4.1.6: Sıvı azotla dondurulmuş cam gibi kırılan gül

Görsel 4.1.6’da gül bir cam gibi kırılmaktadır. Bunun nedeni gülün donmasıdır. Gülü veya temas etti-
ği her şeyi donduran bir sıvı olabilir mi?
o
Azot gazı, -196 C’ta sıvılaştığı için sıvı azot en soğuk maddelerden biridir. Bu nedenle temas ettiği her
şeyi dondurur. Bu özelliğinden dolayı tıpta organların dondurulmasında kullanılır.
Çok geniş kullanım alanlarına sahip olan azot ve oksijenin elde edildiği en önemli kaynak havadır.
Kuru hava hacimsel olarak yaklaşık %78 azot, %21 oksijen, %1 diğer gazları (argon, karbon dioksit,
su buharı vb) içerir.
Havadan azot ve oksijenin elde edilmesi ayrımsal damıtma yöntemiyle gerçekleştirilir. Bu yöntemde
oksijen ve azotun kaynama noktaları farkından yararlanılarak sırasıyla aşağıdaki işlemler uygulanır (Gör-
sel 4.1.7).

Hava girişi
Azot gazı
o
-190 C

4
Hava sıkıştırılır
1
o
-200 C’ta
Sıkıştırılmış hava sıvı hava
Sıvı azot soğutulur
2
N 2 ve O 2
karışımı
karbon dioksit ve su katı hâlde 3
ayrılır.
Sıkışan havanın genleşmesi Sıvı oksijen
Görsel 4.1.7: Havadan azot ve oksijen eldesi

1. Hava, normal atmosfer basıncının yaklaşık 40 katı kadar yüksek bir basınçla sıkıştırılır.
o
2. Sıkıştırılan hava sıvı azot ünitesinde yaklaşık -200 C’a kadar soğutularak sıvı hâle getirilir. Sıvı
o
hâldeki karışımın içinde bulunan karbon dioksit ve su -200 C’ta katı hâlde olacağı için karışım-
dan ilk olarak karbon dioksit ve su ayrılır. Sıvı karışımda ise azot ve oksijen kalır.
3. Sıkıştırılmış havanın genleşmesine izin verilir.
o
4. Kolona gelen sıvı karışımındaki azot, kaynama noktası daha düşük (-196 C) olduğu için kolonun
o
üstünden gaz olarak çıkar. Azotun gaz olarak bulunduğu sıcaklıkta (-183 C) oksijen hâlâ sıvıdır.
Sıvı olan oksijen kolonun alt kısmından ayrılır.
Yapılan işlem sonucunda havadan azot ve oksijen elde edilir.

151