Page 8 - Kimya 9 | 4. Ünite

Maddenin Hâlleri

Endüstride Hâl Değişiminin Önemi
Son yıllarda gerek ekonomik gerekse çevresel
faktörler nedeniyle kullanılan LPG’li araç sayısı art-
mıştır. LPG nedir, nasıl elde edilir, nerelerde kullanı-
lır?
LPG, sıvılaştırılmış petrol gazı (Likit Petrol Gazı)
anlamına gelir. Bütan ve propan gazlarından oluşan
bir karışımdır. Doğal gazın çeşitli işlemlerden geçiril-
mesiyle ya da ham petrolün rafinasyonu ile elde edi-
lir.
Normal koşullar altında gaz fazında bulunan
LPG, basınç altında sıvılaştırılır. Sıvılaştırılabildiği
için her yere kolaylıkla taşınabilir ve depolanması ko-
Görsel 4.1.4: LPG’nin araç yakıtı olarak kullanımı
laydır. Yanıcı ve parlayıcı özelliğe sahip olan LPG, gaz
fazında yakıt olarak kullanılır. Isıtma, ısınma ve pişir-
me gereksinimlerini karşıladığı gibi araç yakıtı olarak
da kullanılır (Görsel 4.1.4 ).
LPG’nin birim başına enerji verimi oldukça yük-
sektir. Düşük karbon sayılı olduğu için diğer yakıtlar-
la kıyaslandığında çevreye zararı da sera gazı salını-
mı da daha azdır. Örneğin benzine göre %20 daha az
karbon dioksit (CO 2 ) salınımı sağlar.
LNG, sıvı doğal gaz (Likit Naturel Gaz) anlamı-
na gelir ve doğal gazın sıvılaştırılması ile elde edilir.
% 90’ı metan (CH 4 ) olmak üzere etan (C 2 H 6 ), propan
(C 3 H 8 ), bütan (C 4 H 10 ) ve diğer hidrokarbonları da içe-
Görsel 4.1.5: LNG taşıyan bir yük gemisi
ren yüksek verimli bir yakıt türüdür. Doğal gazın sıvı-
laştırılması sırasında içindeki oksijen, karbon dioksit, kükürt bileşen-
leri ve sudan arındırıldığı için LNG doğal gaza göre daha saftır.
°
Atmosfer basıncında, -162 C’a kadar soğutulan doğal gaz, yoğun-
laşarak sıvı faza geçer ve LNG elde edilir. LNG’nin hacmi doğal gazın
hacmine göre yaklaşık 600 kat küçüktür. Bu sayede yüksek miktar-
daki doğal gaz, düşük basınçlar altında sıvı hâlde saklanabilmekte-
dir. Ayrıca teknik ve ekonomik olarak boru hatları ile taşınması müm-
kün olmayan doğal gaz sıvılaştırılarak gemi ve tankerlerle taşınabilir
(Görsel 4.1.5).
LNG; elektrik üretimi, sıcak hava eldesi, kızgın yağ eldesi, buhar
eldesi, pişirme ve kurutma fırınlarında, seramik ve cam sanayi, metal
işleme alanlarında kullanır.
Karbon dioksit gibi itici gazların sıkışma ve genleşme özelliklerin-
den ilaç, parfüm ve spreylerde faydalanılmaktadır.
Soğutucu sistemlerde de maddenin hâl değişimi özelliğinden ya-
rarlanılır. Buharlaşırken ortamdan ısı alarak ortam sıcaklığının düş-
mesine neden olan maddelere soğutucu akışkanlar denir. Bir mad-
denin soğutucu akışkan olarak kullanılabilmesi için uygulanabilir ba-
sınç altında buharlaşması ve sıvılaşması gerekir.
Bunların dışında gazların hâl değişiminden ilaçlama sistemlerin-
de, oto boyama makinelerinde, bazı otomobil ve kamyonların fren
sistemlerinde, oksijen tüplerinde, sıcak hava balonlarında ve soğut-
ma sistemlerinde faydalanılır.
Anlaşılacağı gibi çevre ve canlılar için oldukça önemli olan hâl de-
ğişiminden birçok endüstriyel alanda da yararlanılır.

150