Page 11 - Sosyoloji 1 | 3.Ünite
P. 11
Kültür 3. ÜNİTE
Kültür ve Uygarlık
HAZIRLIK SORULARI
1. Anadolu’nun birçok uygarlığa ev sahipliği yapmasının nedenleri neler olabilir? Tartışınız.
2. Kültür ve uygarlık birbirinden farklı kavramlar mıdır? Düşününüz.
KAVRAMLARIMIZ
Uygarlık
KÜLTÜR VE UYGARLIK
Kültür ile uygarlık arasında bir ilişkiden söz edebileceğimiz maddi ve manevi kültür ögeleri zamanla benimsenerek tüm
gibi bir ayrımdan da söz edebiliriz. Uygarlık kavramının iki toplumların kabul edebileceği bir ürün hâline gelebilmektedir.
farklı anlamı vardır. Bir anlamıyla uygarlık, gelişme yolunda Örneğin maddi kültürün bir ögesi olan telefon, televizyon,
hayli ilerlemiş ve ideal ölçülere hayli yaklaşmış bir toplumsal otomobil gibi birçok ürün bir toplumda icat edildiği hâlde bütün
seviyedir. Diğer anlamıyla da uygarlık, bir toplumu başka insanlık tarafından kullanılmaktadır. Yine birtakım ilkeler
toplumlardan ayıran, onun özgün yanını ortaya koyan yaşam (insan hakları gibi) tüm insanlığın kabul ettiği evrensel değerler
biçimlerinin, kullanılan alet ve teknolojinin, çalışma biçim ve olarak benimsenip uygarlığa mal edilmiştir. Bu ilişkiden şu
yöntemlerinin, inançların, düşünsel ve sanatsal faaliyetlerin, sonuçlar çıkarılabilir:
siyasal ve sosyal örgütlenme biçimlerinin bütünüdür. Bu - Her toplumun bir kültürü vardır.
anlamıyla uygarlık ile kültür arasında içerik olarak bir fark - Kültür ve uygarlık ayrı şeyler değildir.
yoktur. İnsanoğlunun ortaya koyduğu her şey bir kültür ya da - Kültür toplumları birbirinden ayıran önemli bir özelliktir.
uygarlık olarak değerlendirilebilir. Uygarlığı da kültürü de - Bir toplumun bireylerini birbirine yaklaştıran, dayanışma
ortaya çıkaran insanların birbiriyle girdikleri sosyal, ekonomik içerisinde bulunduran ve belli bir anlayışta birleştiren de kültür-
ve siyasal ilişkileridir. Bu ilişkiler sayesinde bir topluma ait dür. Çünkü insan, kültürün bir ürünüdür.
Kültür ve Uygarlık İlişkisinde Üç Farklı Yaklaşımın Olduğu Görülmektedir:
Uygarlığı Kültürü
İki Kavram Kültürden Daha Uygarlıktan Daha
Arasında Geniş Kapsamlı Kapsamlı Bir
Bir Ayrım Sayanlar Kavram Olarak
Yapmayanlar (A. Toynbee- Kabul Edenler
(Tylor-Taylır) (Oswald Spengler-
Toynbi)
Ozvald Sipenglır)
Kültürün ilk bilimsel açıklamasını Anglosakson sosyal bilimcilerinin çoğu Bu görüşte olanların başında Germen
yapan Tylor, tanımına “kültür ya da Alman meslektaşlarının aksine, her ekolünün dışında kalan fizikçi mate-
uygarlık...” diye başlamış ve böylece toplumsal grubun bir kültürü olduğunu matikçi Oswald Spengler gelmektedir.
iki terimi eş anlamda kullanmıştır. Bu kabul etmektedirler. Bu yüzden de 1922’de yayımlandığında büyük yan-
görüş genelde Alman bilim çevrelerin- uygarlığı belli bir düzeye ulaşmış, en kılar uyandıran “Batının Çöküşü”adlı
de tutulmuş görünmekle birlikte, azından yazıyı bulmuş topluluklar için kitabında Spengler, kültürü, tarihi
Almanya dışındaki ülkelerde de payla- kullanmaktadırlar. Ünlü İngiliz tarihçi- belirleyen, ona şekil veren ilkeler diye
şılan bu görüşün, Türkiye’de belli si A.Toynbee (içerik yönünden değişik tanımlamış ve onu çok kapsamlı bir
başlı savunuculardan biri H. Ziya görüşte olsa bile) kültürle uygarlık kavram olarak değerlendirmeye çalış-
Ülken olmuştur. Yirminci yüzyılın ilk kavramlarını birbirinden ayırmış ve mıştır. Ona göre uygarlık ise, yaşama
yarısında antropoloji ve diğer sosyal uygarlığı daha geniş boyutlu bir kav- gücünü yitiren ve sona ermekte olan
bilimlerde araştırma yapanlar giderek ram olarak değerlendirmiştir. Türki- bir kültürün son evresi, kendisinden
Tylor’ın teorisinin tutarsız olduğunu ye’de kültür ile uygarlık kavramlarını sonra gelen yeni kültüre miras olarak
kavramışlar ve hiçbir kültür ürününün kesin olarak ayıran ve kültüre ulusal bir bıraktığı bir uzantıdır.
diğerine kıyasla üstün olmadığını saha içerik kazandırmaya çalışan kişilerin
araştırmalarına dayanarak ortaya başında kuşkusuz ki Ziya Gökalp
koymuşlardır. gelmektedir.
195
