Page 7 - Tarih 10 - Ünite 3

DEVLETLEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER

İlk Düzenli Birlik: Yaya ve Müsellemler

Osman Bey’in idaresindeki askerî kuvvetler; düzenli savaşan,
kuşatmalar yapan askerî birliklerden ziyade akında ve pusuda
yetenekli okçu süvarilerden oluşurdu. Osman Bey’in ölümünden
kısa bir süre sonra beyliğin sınırlarının hızla genişlemesi, Orhan
Bey’i askerî düzenlemeler yapmak zorunda bıraktı. Kaldı ki beylik
yapısından çıkıp güçlü bir devlet hâline gelmek için düzenli bir
orduya ihtiyaç vardı. Buna göre devamlı savaşa hazır, yaya ve atlı
kuvvetlerin bulundurulması gerekiyordu. Fetihlerin devamı için
gerekli olan ilk düzenli birlikler, Vezir Alâeddin Paşa ve Bursa
Kadısı Çandarlı Kara Halil’in teklifleri doğrultusunda Bursa’nın
fethinden sonra oluşturuldu. Türk gençlerinden meydana geti-
rilen bu düzenli birliklerin atsız askerine “yaya” (Görsel 3.5), atlı
askerine de “müsellem” adı verildi. Alâeddin Paşa’ya göre askerî
sınıfa mensup olan kimseler ve vezirler, özel bir kıyafet giyerek
halktan ayırt edilirdi. Bu sebeple bunların giyecekleri elbise ve
başlarında taşıyacakları sarığın renk ve biçimi tespit edildi. Buna Görsel 3.5
göre askerlerin “ak börk” (Görsel 3.6) giymeleri kararlaştırıldı. Yaya (Temsilî)

Orhan Bey Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nin askerî teşkilatı hangi CEVAPLAYALIM
birliklerden oluşmaktadır?

Biner kişilik gruplar hâlinde teşkilatlanan yaya ve müsellemlere
alınacak askerler, Vezir Çandarlı Kara Halil tarafından Türk gençleri
arasından seçilmiştir. Yaya denilen piyade sınıfında her on kişiye
bir onbaşı, her yüz kişiye bir yüzbaşı tayin edilmiştir. Müsellem
adı verilen atlı birliklerde ise her otuz kişi bir ocağı meydana
getirmiştir. Savaş zamanında bu gençlere önce birer, daha sonra
da ikişer akçe gündelik verilmiştir. Savaşın olmadığı zamanlarda
ise ziraat yapmak üzere kendilerine toprak tahsis edilen yaya ve
müsellemler, vergilerden muaf tutulmuştur. Osmanlı Devleti’nin ilk
düzenli askerî birliği olan yaya ve müsellem teşkilatı ile fetihler
hızlanmıştır. Yaya ve müsellemler, Orhan Bey zamanında hassa
ordusu sayılmıştır. XV. yüzyılın ortalarına kadar fiilen silahlı hiz-
mette bulunmuş olan yaya ve müsellemler, Kapıkulu Ocaklarının
gelişmesiyle yerlerini onlara bırakmıştır. Daha sonra Osmanlı askerî
teşkilatının geri hizmetinde yer alan yaya ve müsellemler; askerî
amaçlı köprü ve yol yapımı, kale tamir ve inşası, hendek kazımı
gibi işlerde kullanılmıştır.
Orhan Gazi’nin kurmuş olduğu, yaya ve müsellemlerden sonra
mesleği tamamen askerlik olan Azeb teşkilatı kurulmuştur. Azeb-
ler, gönüllü Türk gençleri arasından seçilerek eyalet yöneticileri
olan beylerbeyi komutası altında seferlere katılmıştır. Böylece Görsel 3.6
devlet, askerliği kendine meslek edinmiş kimselerden oluşan Ak börk (Temsilî)
disiplinli, savaşa hazır ve harp kabiliyeti yüksek bir orduya sahip
olmuştur. Yeniçeri Ocağının kurulmasından sonra Azebler, öncü
birlikler olarak kullanılmaya başlanmıştır. Osmanlı ordusunun
savaş düzeninde en ön safta yer alan Azebler, savaş başladıktan
sonra yanlara açılarak arkalarındaki topçuların ateş etmelerini
sağlamış ve düşmanın paniğe kapılmasına yol açmıştır.

79