Page 8 - Tarih 10 - Ünite 3

3. ÜNİTE

3.2. TIMAR SİSTEMİ

TARTIŞALIM “Memleket tutmak için çok asker ve ordu lazımdır, askerini besle-
mek için de çok mal ve servete ihtiyaç vardır, bu malı elde etmek
için halkın zengin olması gerekir. Halkın zengin olması için de
doğru kanunlar konulmalıdır, bunlardan biri ihmal edilirse dördü
de kalır. Dördü birden ihmal edilirse beylik çözülmeye yüz tutar.”
Kutadgu Bilig’e göre bir devletin yıkılmasını engellemek için
hangi unsurlara dikkat edilmelidir?

Osmanlı Devleti; Balkanlar, Anadolu, Arap Yarımadası ve Kuzey
Afrika’yı fethettiğinde farklı ekonomik sistem ve çeşitli kültürlere
sahip toplulukları da bünyesine katmıştır. Bu
toprakların idaresi ve merkezî otoritenin bu
bölgelerde de sağlanması için bir sistemin
oluşturulması gerekmiştir. Oluşturulacak sis-
tem hem merkezden uzak toprakların idare-
sini hem de toprağın işlenmesini sağlamıştır.
İşte Osmanlı Devleti daha önce de Büyük
Selçuklu ve Memlûklular gibi devletler tara-
fından kullanılan toprak sistemini geliştirip
tımar sistemini ortaya çıkarmıştır.

Tımar; geçimleri veya hizmetlerine ait mas-
rafları karşılamak üzere bir kısım asker ve me-
mura, vergi toplama yetkisinin devredilmesi
anlamına gelmektedir. Tımar sahiplerine ise
“ehli tımar veya Tımarlı Sipahi” denilmektedir
(Görsel 3.7). Tımar sisteminin uygulanması,
dönemin şartları gereğidir. Paranın kullanımı
ve naklî, günümüzdeki kadar gelişmediği için
merkezî hazineye alınması gereken vergiler
Görsel 3.7 hem nakit hem de ürün olarak toplanmıştır. Toplanan bu vergilerin
Tımarlı Sipahi (Temsilî)
bir kısmı bölgedeki devlet görevlilerinin maaşlarını karşılamak
için bırakılmış ve kalan kısmı hazineye aktarılmıştır.

Osmanlı köylüsünün devlete ödediği en önemli ve en yaygın vergi,
ürettiği tahıldan alınan öşür vergisidir. Köylü bu vergiyi ürün olarak
ödemiştir. Vergilerin nakde çevrilmesi ve merkezde toplanması
zor olduğu için Osmanlı Devleti tarım gelirlerinin büyük kısmını
sipahilere tımar olarak vermiştir. Böylece Tımarlı Sipahiler aracı-
lığıyla vergilerin tahsil edilmesi sağlanmıştır.

Tımar sisteminin uygulanmasında ilk aşama, fethedilen herhangi
bir bölgenin tahririnin yapılarak vergi gelirlerinin belirlenmesidir.
Bu gelirler, farklı büyüklükte parçalara ayrılarak ilgili şahısların
rütbe ve mevkilerine göre dirlik olarak verilmiştir. Tımar sistemi
içerisinde yer alan bu dirlikler gelir durumuna göre has, zeamet
ve tımar olarak üçe ayrılmıştır.
Osmanlı Devleti’nin, tımar sistemini uygulamasındaki amaçları
CEVAPLAYALIM
nelerdir?

80