Page 9 - Tarih 10 - Ünite 3

DEVLETLEŞME SÜRECİNDE
SAVAŞÇILAR VE ASKERLER

DİRLİKLER
Yaptıkları hizmet karşılığında devlet görevlilerine ve savaşlarda yararlılık
gösteren askerlere tahsis edilen gelir kaynaklarına dirlik adı verilir.

HAS ZEAMET TIMAR
Yıllık geliri 100 000 Yıllık geliri 20 000 ile Yıllık geliri 20 000 akçeye ka-
akçeden fazla olan 100 000 akçe arasında dar olan dirliklerdir. Savaşlar-
dirliklerdir. Padişah ve olan dirliklerdir. Zea- da yararlılık gösteren asker-
üst derecede görev alan metler genellikle orta lere verilirdi. Tımar sahibine
devlet adamlarına ve- dereceli subaşı, kadı Tımarlı Sipahi denirdi. Gelirin
rilmektedir. Has sahip- gibi devlet memurla- ilk 3 000 akçesine kılıç denir ve
leri, dirliğinin her 5 000 rına verilirdi. Zeamet kılıç hakkı Tımarlı Sipahi’ye ait-
akçesi için sefere bir sahipleri dirliğinin her tir. Bunun dışındaki her 3 000
cebelü (atlı asker) gön- 5 000 akçesi için sefere akçesi için Tımarlı Sipahi bir
dermekle mükelleftir. bir cebelü gönderirdi. cebelü yetiştirmek zorundadır.

Osmanlı Devleti’nin tarım gelirlerinin büyük bir kısmı tımar sis-
temi içerisinde değerlendirilmiştir. Buna göre devlet, ziraattan
alacağı vergiyi doğrudan asker olan tımar sahiplerine bırakmıştır.
Tımarlı Sipahi, toprak üzerinde yaşayan reayadan, devletin belir-
lediği vergiyi toplama yetkisine sahiptir. Ancak toprağın mülkiyeti
devlete aittir. Bu sistemde, Osmanlı Devleti vergi toplamak için
masraf yapmamış, bu görevi Tımarlı Sipahi’ye vermiştir. Bununla
birlikte Tımarlı Sipahiler, padişahın taşradaki temsilcileri olarak
idari yöneticilik görevi de yapmıştır.

Tahrir

Osmanlı Devleti’nde, tımar sisteminin uygu-
landığı eyaletlerde yapılan sayımlara “tahrir”
adı verilir. Tahrir yapmanın esas amacı, eya-
letlerdeki nüfus ve gelir kaynaklarını tespit
etmek ve bunları devlet görevlilerine, şa-
hıslara ve vakıflara hizmetleri karşılığında;
maaş, mülk ve gelir olarak dağıtmaktır. Gelir-
lerin bu yolla dağıtımı Osmanlılara, merkezî
hazineden ödeme yapmaksızın ordu bes-
lemesini, topluma her türlü sosyal hizmet
götürmesini kolaylaştırmıştır. XV. yüzyılın ilk
dönemlerinde başlayan tahrirler, 20 ile 30
yıllık aralarla XVII. yüzyılın başlarına kadar
devam etmiştir. Bir bölgenin fethi, yeni bir
padişahın tahta geçmesi veya savaş, afet gibi
Görsel 3.8
gelir toplama ve dağıtımında meydana gelen değişiklikler, Tahrir kayıt örneği
yeni bir tahririn yapılmasını gerektiren sebeplerdendir. Tahrir
işlemi yapıldıktan sonra iki ayrı deftere (Görsel 3.8) kayıt
yapılmıştır (Acun, 2002, s.899-908’den düzenlenmiştir). YORUMLAYALIM

Tahrir işleminin devlete sağladığı faydalar neler olabilir?

81