Page 13 - Tarih11 - Ünite 3

ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE
DENGE STRATEJİSİ (1774-1914)

Mora İsyanı ve Yunanistan’ın Kurulması

Yunan bağımsızlık hareketi, Fransız İhtilali ile yayılan ulusçuluk
akımı sonucunda ortaya çıkmıştır. 1814’te Rum tüccarların ve
siyaset adamlarının yer aldığı bir grup, Rusya’nın Karadeniz’deki
önemli liman şehri Odesa’da Filiki Eteria (Dostluk Cemiyeti) adıyla
gizli bir örgüt kurmuştur. Bu örgüt kısa sürede devlet içinde ve
dışında Yunan bağımsızlığı için çalışmaya başlamıştır. Nihayet
1821’de önce Eflâk ve Boğdan’da ardından ise Mora’da, Yunan
İsyanları çıkmıştır.

Tepedelenli Ali Paşa İsyanı
Osmanlı Devleti’nde taşrada âyanların etkin olduğu XVIII.
yüzyılda ve XIX. yüzyıl başlarında, Yunanistan’da da âyanlar
ortaya çıktı. Bunlardan en meşhuru Tepedelenli Ali Paşa’dır.
Âyanlık mücadeleleri neticesinde 1788’de Yanya’da kontrolü
ele geçirince Yanya valiliğine tayin edildi. Kısa zamanda ra-
kiplerini ortadan kaldırarak Yunanistan’ın büyük bir kısmına
ve güney Arnavutluk’a hâkim oldu ve yarı özerk bir yönetim
kurdu. Tepedelenli Ali Paşa, 1820’de II. Mahmud tarafından
azledilince isyana meyilli Rumlar’la iş birliği yaptı. Ali Paşa’nın
başlattığı isyan 1822’de bastırıldı ve bu isyan yüzünden Os-
manlı Devleti Mora İsyanı ile yeterince ilgilenemedi. Bu da
Yunan İsyanı’nı kolaylaştırdı ve başarılı olmasına katkı sağladı. YORUMLAYALIM
Mehmet Hacısalihoğlu, “Yunanistan”, s.588’den düzenlenmiştir.

Sultan II. Mahmud’un, Tepedelenli Ali Paşa’yı azletme nedenleri
neler olabilir?
Mora’da başlayan isyan, hızlı bir şekilde ilerlemiş ve adalara da
sıçramıştır. Ayaklanma sırasında Mora’da yaşayan 50.000 kadar
Müslüman ya kaçmış ya da Rumlar tarafından katledilmiştir. İsyan-
da özellikle Rusya etkin bir rol oynamış, Fener Rum Patrikanesi ve
diğer Avrupalı devletler de kendi çıkarları doğrultusunda Rumlara
her türlü maddi ve manevi yardımda bulunmuştur.

Mora İsyanı’nın yayılmaya başlaması üzerine Osmanlı Devleti,
ayaklanmayı bastıramayacağını anlamıştır. Bunun üzerine 1824'te
Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım istenmiştir. Dü-
zenli ordusu ve güçlü bir donanması olan Mehmet Ali Paşa, Girit
ve Mora valiliklerinin de kendisine verilmesi koşuluyla isyanı bas-
tırmayı kabul etmiştir. 1825'ten itibaren, Mora İsyanı’nı bastırmak
için Osmanlı ordusu ile birlikte hareket eden Mısır ordusu, kısa
sürede büyük başarılar kazanmıştır. Osmanlı-Mısır kuvvetlerinin
isyanı bastırması üzerine İngiltere, Rusya ve Fransa; Osmanlı Dev-
letine karşı 1827 yılında Londra Protokolü’nü imzalamıştır. Bu üç
devlet, isyancılarla Osmanlı Devleti arasında bir ateşkes antlaş- Görsel 3.9
ması imzalanmasını istemiştir. Ayrıca ateşkesin hemen ardından Navarin Baskını
bağımsız bir Yunan devletinin kurulacağı bildirilmiştir. (Tablo)
Osmanlı Devleti bu kararları tanımayınca 20 Ekim 1827'de Na-
varin’deki Osmanlı-Mısır donanması; İngiliz, Fransız ve Rus do-
nanması tarafından bir baskınla imha edilmiştir (Görsel 3.9).

99